Iqtisodiyot va turizm fakulteti

Davlat ishtirokidagi korxonalarning moliyaviy-iqtisodiy holatini tahlil qilish uchun ma’lumotlarni taqdim etish tartibi bo‘yicha
SXEMA





Budjetga va davlat maqsadli jamg‘armalariga soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha uch oydan ortiq soliq qarziga ega bo‘lgan davlat ishtirokidagi korxonalar to‘g‘risida
MA’LUMOTLAR

mln. so‘m

T/r

Korxonaning nomi

Soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha qarz

Izoh

jami

shundan

uch oydan ortiq

hisoblangan penya

budjetga to‘lovlar bo‘yicha

davlat maqsadli jamg‘armalarga to‘lovlar bo‘yicha

jami

shundan

jami

shundan

uch oydan ortiq

hisoblangan penya

uch oydan ortiq

hisoblangan penya

1.

2

3 (6+9)

4 (7+10)

5 (8+11)

6

7

8

9

10

11

12

Bozor risklarini baholash usullari va yo’llari.

Elektron jurnaldan maqola topish.
Risklar loyiha faoliyatining barcha bosqichlarida bo'lganligi sababli, uni boshqarish funksiyasi loyiha tugagunga qadar davom etadi. Loyiha risklarini boshqarishda quyidagi masalalarga e'tibor qaratish lozim: risklarining tasnifi, risklarini aniqlash va baholash usullari, loyiha risklarini boshqarishning axborot ta'minoti, risklarning monitoringi va istiqbolini belgilash, risklarni kamaytirish texnologiyalari, risklarni boshqarishni tashkil etish, risklarni boshqarish harajatlarining optimal darajasini asoslash va samaradorlikni baholash.
Investitsiya loyihalarini amalga oshirishning maqsadga muvofiqligini hal etishda risk tahlili asosiy o'rinni egallaydi.
Bunday tahlil asosida loyiha yuzasidanmumkin bo'lgan barcha yo'qotishlar o'rgan ilib, ularning oldini olish yoki tegishli vaziyatlarda ularni benuqson hal etish yoki pasaytirish choralari ishlab chiqiladi. Riskdan keladigan yo'qotishlarni kamaytirish yoki barham toptirish va ular bilan bog' liq salbiy oqibatlarni kamaytirish usullarini taklif etish uchun, eng avvalo, risklarning vujudga kelishiga imkon beruvchi omillarni aniqlash, ularning ahamiyatini baholash, ya'ni "risk tahlili" deb nomlanuvchi ishni bajarish lozim bo'ladi. Risk tahlil ining maqsadi investorga investitsiya loyihasini amalga oshirishda qatnashishning maqsadga muvofiqligi to'g'risidagi qarorlarni qabul qilish va mumkin bo'lgan moliyaviy yo'qotishlardan himoyalanish bo'yicha chora -tadbirlar ishlab chiqish uchun kerakli ma'lumotlarni taqdim qilishdan iborat. Shunga ko'ra, risk tahlilini loyihaning barcha ishtirokchilari mustaqil tarzda olib borishlari maqsadga muvofiqdir. Risk tahlili investitsion loyiha ning barcha ishtirokchilari - buyurtmachilar, pudratchilar, bank, sug'urta kompaniyalari, lizing kompaniyalari, mol yetkazib beruvchilar tomonidan amalga oshirilishi lozim. Risk tahlili odatda, bir-birini to 'ldiruvchi ikki turga, ya'ni: risklar turlarini, ularni vujudga keltiruvchi omillarni va risklarni pasaytirish bo'yicha tashkiliy chora-tadbirlarni aniqlash maqsadini ko'zlovchi sifat tahlili va loyiha risklarini sondagi ifodasini loyiha ko'rsatkichlari orqali hisoblash imkonini beruvchi miqdoriy tahlilga bo'linadi.
Risklarni tahlil qilish va baholashdan maqsad, loyihaga ta'sir etuvchi risk turlarni aniqlab, ularni pasaytirish chora-tadbirlarini, usullarini qo'llashdan iboratdir. Risklarni baholash deganda risk darajasini sifat va miqdor jihatdan aniqlash tushuniladi. Risklarni pasaytirish usullari turlicha bo'lib, ular risk turiga va risk guruhiga qarab tanlanadi. Umuman olganda, risklarni aniqlash - sifat tahliliga; risklarni baholash - miqdor tahliliga taaluqlidir. Risk tahlilining miqdor usullari orasida ommabop usullar quyidagilardir: statistik usul, statistik tajribalar usuli; maqsadga muvofiq keladigan harajatlar tahlili; ekspert baholash; analitik usullar va boshqalar. Risk tahlilining ahamiyati investitsiya loyihasining salohiyatli ishtirokchisiga, investorlarga loyihani maqsadga muvofiq tarzda amalga oshirish haqidagi qarorlarini qabul qilishi uchun zaruriy ma'lumotlarni berishi bilan izohlanadi.
Risklarni boshqarish - bu risk va foyda miqdorini oqilona qo'shilmasini aniqlashga qaratilgan harakat lardir. Risklarni boshqarishning asosiy maqsadi - ularni pasaytirish hisoblanadi. Risklarni boshqarish quyidagi asosiy bosqichlarga bo'linadi: risk omilini aniqlash, risk omilini tahlil qilish va baholash, risklarni pasaytirish bo'yicha ishlarni rejalashtirish yoki risk oqibatlarini bartaraf etish, risklarni oldini olish va nazorat qilish, risklarni boshqarish usullarini tanlash va qo'llash, risk vaziyatlari va ulami oqibati xaqida ma'lumot to'plash va kelajakka tavsiyalar tuzish.
Iqtisoddagi risk omilini aniqlash deganda risk sababini, ya'ni loyihaga ta'sir qila oladigan voqea yoki vaziyatlarni aniqlash tushuniladi hamda riskni boshqarishdan maqsad eng avvalo riskning oldini olishdir. Qaror qabul qilayotgan shaxs yuz berishi mumkin bo'lgan noxush voqealarning oqibatini yaqqol tasavvur etishi kerak. Bu uning keyingi harakatlarini belgilab beradi. Bank boshqaruvi xodimlari o'z ishlarini amalda joriy qilishlari uchun xatarni oldini olish taktika va strategiyasini ishlab chiqishlari kerak.
Tohir Fazliddinovich Galiyev

Diversifikatsiya - riskni kamaytirish yo’nalishi sifatida.

Mavzu bo’yicha glossariy tuzish.
DIVERSIFIKATSIYA (lot. diversus - har xil va facere - qilmoq, bajarmoq) - ishlab chiqarishning samaradorligini oshirish, mahsulot va xizmatlarni sotish bozorlarini kengaytirish maqsadida tarmoq va ] ] {) —- korxonalar faoliyat sohalarini kengaytirish, mahsulot va xizmatlar assortimentlarini ko'paytirish.
DIVERSIFIKATSIYA STRATEGIYASI - korxona faoliyatini mavjud mahsulotlar va bozorlar turini kengaytirish orqali rivojlanish strategiyasidir. Diversifikatsiya strategiyasi korxonalarning ishlab chiqarish va tijorat faoliyatini rivojlantirishning eng yetakchi zamonaviy tendensiyalardan biri hisoblanib, u orqali korxonalarni bozor sharoitida vujudga keladigan turli qaltisliklarga bo'lgan raqobatbardoshligini oshiradi. Diversifikatsiya strategiyasi - korxonalarda yangi mahsulotlar liniyalarini ishga tushirish, qo'shma korxonalar tuzish, boshqa korxonalarni sotib olish va boshqa turli uslublarda amalga oshirishi mumkin.
DIVIDEND - aksiyalar bo'yicha to'lanishi lozim bo'lgan daromad; yuridik shaxs tomonidan uning muassislari o'rtasida (ishtirokchilari, a'zolari o'rtasida ularning ulushlari, paylari, hissalari bo'yicha) taqsimlanadigan sof foydaning va (yoki) o'tgan yillardagi taqsimlanmagan foydaningbir qismi; yuridikshaxs tugatilganda molmulkni taqsimlashdan olingan, shuningdek, muassis (ishtirokchi, a’zo) tomonidan yuridik shaxsda ishtirok etish ulushini (payini, hissasini) olgandagi daromadlar, bundan muassis (ishtirokchi, a'zo) ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida kiritgan molmulkning qiymati chegiriladi, taqsimlanmagan foyda ustav fondini (ustav kapitalini) ko'paytirish uchun yo'naltirilgan taqdirda, yuridik shaxs aksiyadorining, muassisining (ishtirokchisining, a'zosining) qo'shimcha aksiyalar qiymati, aksiyalar nominal qiymatining oshishi, ulush (pay, hissa) qiymatining oshishi tarzida olingan daromadlari.

Hedjirlash – moliyaviy risklarni pasaytirish usuli sifatida.

Mavzu bo’yicha test tuzish.

1. 
   MOLIYA SIYOSATI nima?
   

1. 
   moliyaviy resurslarni jamlash, ularni davlatning o'z funksiya va vazifalarini amalga oshirish uchun taqsimlash hamda ishlatish shakli va usullarida tizimli namoyon bo'luvchi tadbirlar yig'indisidir.
   
2. 
   muayyan muddat uchun moliyaviy resurslar harakati va tegishli moliyaviy munosabatlar harakatini asoslashdan iborat jarayon.
   
3. 
   qimmatli qog'ozlar (aksiya, obligatsiya), sotib olish va bank depozitlariga uzoq muddatga jalb qilingan qo'yilmalardir.
   

2. 
   Moliyaviy rejalashtirish nima?
   

1. 
   moliyaviy resurslarni jamlash, ularni davlatning o'z funksiya va vazifalarini amalga oshirish uchun taqsimlash hamda ishlatish shakli va usullarida tizimli namoyon bo'luvchi tadbirlar yig'indisidir.
   
2. 
   muayyan muddat uchun moliyaviy resurslar harakati va tegishli moliyaviy munosabatlar harakatini asoslashdan iborat jarayon.
   
3. 
   qimmatli qog'ozlar (aksiya, obligatsiya), sotib olish va bank depozitlariga uzoq muddatga jalb qilingan qo'yilmalardir.
   

3. 
   Riskni baholash nima?
   

1. 
   risk parametrlarini xarakterlovchi barcha riskli holatlarni natura va qiymat ko'rinishida tahlil etish. Eng ahamiyatli belgisiga qarab tegishli risklar guruhi ajratilgan hamda u riskni baholash mezoni hisoblanadi.
   
2. 
   bitta kutilayotgan hodisa bo'yicha xavfning yuzaga kelishi.
   
3. 
   sug'urta shartnomasini tuzish bo'yicha mijozlardan kelib tushgan takliflarni tahlil etishga qaratilgan sug'urta kompaniyasining faoliyati
   

4. 
   Risk nima?
   

1. 
   risk parametrlarini xarakterlovchi barcha riskli holatlarni natura va qiymat ko'rinishida tahlil etish. Eng ahamiyatli belgisiga qarab tegishli risklar guruhi ajratilgan hamda u riskni baholash mezoni hisoblanadi.
   
2. 
   bitta kutilayotgan hodisa bo'yicha xavfning yuzaga kelishi.
   
3. 
   sug'urta shartnomasini tuzish bo'yicha mijozlardan kelib tushgan takliflarni tahlil etishga qaratilgan sug'urta kompaniyasining faoliyati
   

5. RISKLARNI TANLASH nima?

1. 
   risk parametrlarini xarakterlovchi barcha riskli holatlarni natura va qiymat ko'rinishida tahlil etish. Eng ahamiyatli belgisiga qarab tegishli risklar guruhi ajratilgan hamda u riskni baholash mezoni hisoblanadi.
   
2. 
   bitta kutilayotgan hodisa bo'yicha xavfning yuzaga kelishi.
   
3. 
   sug'urta shartnomasini tuzish bo'yicha mijozlardan kelib tushgan takliflarni tahlil etishga qaratilgan sug'urta kompaniyasining faoliyati
   

Inflyatsion riskning iqtisodiy mohiyati va uni yuzaga kelish sabablari.

Savollar tuzish.

1. 
   Risk nima?
   
2. 
   Inflatsitya so’zining ma’nosi
   
3. 
   Inflatsiya sur’ati formulasini toping
   
4. 
   Inflatsiya darajasi nima?
   
5. 
   Inflatsiya yuzaga kelishiga nimalar sabab bo’ladi.
   

Korxonalar foydasiga ta’sir etuvchi risklar tasnifi ularning darajasiga ta’sir etuvchi omillar.