"iqtisodiyot va menejment "

F 
= (B-Т) х N 
Bunda: B – bir birlik mahsulot bahosi;
Т – bir birlik mahsulot tannarxi;
N – ishlab chiqarish hajmi.
 
Jami daromaddan chiqarib tashlanadigan xarajatlar, majburiy to`lovlar, 
chiqimlar va ajratmalarni aniqlash tartibi O`zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasi tomonidan belgilanadi. 
Foyda bozor munosabatlarining muhim kategoriyasi sifatida iqtisodiyotda, 
ma`lum funktsiya (vazifa)larni bajaradi: 

ishlab chiqarish faoliyatining natijasidan olingan iqtisodiy samarani tavsiflaydi, 
chunki u so`nggi moliyaviy natijani ifodalaydi; 

turli darajadagi byudjetlarni shakllantiradi; 

xodimlarning manfaatlarini himoya qiladi va bu borada iqtisodiy dastak va stimul 
rolini o`ynaydi; 

ilmiy-texnikaviy, tashkiliy va ijtimoiy ishlarni amalga oshirishga imkoniyat 
beradi. 
Balansdagi foyda yoki foydaning umumiy summasi - korxona balansidagi 
mavjud ishlab chiqarish va ishlab chiqarishdan tashqari, xo`jaliklarning moliya-
xo`jaliк faoliyatlari natijasida olingan foyda summasidir. Foydaning umumiy 
summasi tovar mahsulotini sotishdan, ishlab chiqarishdan tashqari, bajarilgan ishlar 
va xizmatlardan olingan daromadlardan, korxona yordamchi xo`jaliklarining 
mahsulotlarini sotishdan olingan daromadlardan, realizatsiyadaн tashqari, foyda va 
uy-joy kommunal xo`jaligi, har xil jarimalar, penya va hokazolardan tashkil topadi. 
Xo`jalik yurituvchi sub`yekt faoliyatining moliyaviy natijalari foydaning 
quyidagi ko`rsatkichlari bilan tavsiflanadi: 

mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda (YaF), bu sotishdan olingan sof tushum 
bilan sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi o`rtasidagi tafovut sifatida 
aniqlanadi: 
YaF = SST - MIT, 
bunda: YaF - yalpi foyda; 

---

128 
SST - sotishdan olingan sof tushum; 
MIT - sotilgan mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi. 

asosiy faoliyatdan ko`rilgan foyda - bu mahsulotni sotishdan olingan yalpifoyda 
bilan davr xarajatlari o`rtasidagi tafovut va qo`shimcha asosiy faoliyatdan 
ko`rilgan boshqa daromadlar yoki minus boshqa zararlar sifatida aniqlanadi: