"iqtisodiyot va menejment "

Nazorat savollari: 
1.
Xarajat nima? 
2.
Ishlab chiqarish xarajatlari tarkibiga nimalar kiradi? 
3.
Mahsulot tannarxi nima? 
4.
Xarajatlar strukturasi va unga ta’sir qiluvchi elementlar qaysilar?
5.
 
Tannarx xarajatlarini kamaytirish yo’llarini sanab bering.
 
6.
Baho(narx) deganda nimani tushunasiz? 
7.
Bahoni shakllantiradigan asosiy omillarni sanab bering.
8.
Baho(narx) qanday funktsiyalarni bajaradi? 
9.
Baho(narx)ning qanday turlari mavjud?
 
Tayanch iboralar: 
xarajat, tannarx, moddiy xarajatlar, davr xarajatlari, ijtimoiy 
ehtiyojlarga mo`ljallangan xarajatlar, ma`muriy xarajatlar, moliyaviy faoliyat 
xarajatlari, favqulodda zararlar, baho, baho siyosati, ulgurji baho, chakana baho, 
nufuzli baholar, dotatsiyali baholar, davlat baholari, mavsumiy baholar, milliy va 
jahon baholari, standart baholar, preyskurant baholar, maksimal baho, minimal baho, 
ob’yektiv baho.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

124 
V BOB. SANOAT TARMOQLARI KORXONALARINING DAROMADI VA 
RENTABELLIGI.
5.1.Sanoat tarmoqlari korxonalarining daromadi va uni hisoblash. 
 
“Daromad” iqtisodiy faoliyat natijalarini ifodalovchi ko`rsatkich bo`lib, u 
serqirra va murakkab mazmunga ega hisoblanadi. Chunki, daromad bir vaqtning 
o`zida biron-bir faoliyat natijasida olingan tushumni, pul mablag’larini, natural 
ko`rinishda olingan mahsulotlarni, iqtisodiy resurslar keltiruvchi nafni va boshqa 
tushunchalarni ifodalashi mumkin. Shuningdek, daromad umumiy tushuncha bo`lib, 
uning tarkibida aholi daromadlari muhim o`rin tutadi.
Aholi daromadlari ma'lum vaqt oralig’ida (masalan, bir yilda) ular tomonidan 
olingan pul va natural shakldagi tushumlar miqdorini anglatadi. Aholi pul 
daromadlari ish haqi, tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan daromad, nafaqa, pensiya, 
stipendiya shaklidagi barcha pul tushumlarini, mulkdan foiz, dividend, renta shaklda 
olinadigan daromadlarni, qimmatli qog’ozlar, ko`chmas mulk, qishloq xo`jalik 
mahsulotlari, hunarmandchilik buyumlarini sotishdan va har xil xizmatlar 
ko`rsatishidan kelib tushadigan daromadlarni o`z ichiga oladi.
Natural daromad mehnat haqi hisobiga olinadigan va uy xo`jaliklarining o`z 
iste'mollari uchun ishlab chiqargan mahsulotlaridan iborat bo`ladi.
Jamiyat a'zolari daromadlari darajasi ular turmush farovonligining muhim 
ko`rsatkichi hisoblanib, shu bilan birga alohida shaxslarning dam olishi, bilim olishi, 
sog’lig’ini saqlashi, eng zarur ehtiyojlarini qondirishi imkoniyatlarini belgilab beradi. 
Aholi daromadlari darajasiga bevosita ta'sir ko`rsatuvchi omillar orasida ish haqidan 
tashqari chakana narx dinamikasi, iste'mol bozorining tovarlar bilan to`yinganlik 
darajasi kabilar muhim o`rin tutadi.