"iqtisodiyot va menejment "

flegmatik
lar deb atalgan. Qadimgi yunonlar 
shilliqni 
“flegma”
deyishgan.
Flegmatiklar: ta`sirchanligi sust; bir turdagi ishdan ikkinchi turdagi ishga 
sekinlik bilan ko`chadilar; faolliklari kam; yangi sharoitga qiyinlik bilan 
moslashadilar; harakat va nutqlari sust; ko`ngilsiz hodisa yuz berganda 
osoyishtaliklarini buzmaydilar; sabr-toqatli, chidamli bo`lib, so`zlaganda xotirjam, 
o`zga shaxslar bilan hayajonlanmay gaplashadilar. 
Flegmatiklar
 
chidamliligi, matonati, o`zini tuta bilishi bilan ajralib turadi.
Gippokratning fikricha, agar kishida za`faron safro ustun tursa, bunday kishi 
tezkor, qat`iy, harakatcha bo`ladi. Bu toifa kishilarni Gippokrat 
xolerik
lar (qoni qiziq 
kishilar) deb atagan. Qadimgi yunonlar safroni “xoley” deyishgan.
Xoleriklar 
– ko`tarinki ruhda ishlay oladigan, qarshiliklarni yenga oladigan kishilar 
bo`lib, ularning ishlash zavqi kayfiyatining buzilishi bilanoq tez o`zgarishi mumkin. 
Ular serjahl, o`zini yaxshi ko`radigan, tez gapiradigan odamlar bo`lib, boshqalardan 
gapining ohangi o`zgaruvchanligi bilan ajralib turadi. 
Xoleriklarning vazminlik darajasi xuddi sangviniklarnikidek bo`ladi. Rahbar va 
boshqa kishilarga nisbatan o`zini to`g’ri tutadi.
Nihoyat, Gippokrat yana bir tur kishilarni ajratadiki, bundaylarning ahvoli, 
ruhiyati bir xilda turmaydi. Ular yomon kayfiyatga ko`proq moyil bo`ladilar, arzimas 
narsalardan qattiq kuyunaveradilar. Bunday kishilarni ulug’ shifokor 
melanxolik
lar 
deb atagan. Qadimgi yunonlarda melanxolik so`zi “qora safro” degan ma`noni 
bildirgan.

---

224 
Melanxoliklar
: o`ta ta`sirlanuvchan xususiyatga ega; tez toliqadigan va o`ziga 
ishonmaydigan; tashvishsiz, lekin juda sezuvchan; nihoyatda arazchan; juda oz 
kuladigan; faolligi sust, tortinchoq, kamg’ayrat; arzimagan sabablarga ko`zlaridan 
yosh oqib ketaveradigan; yangi xodimlar bilan qiyinchilik bilan til topishadigan 
kishilardir. 
Melanxoliklar 
qulay 
sharoitda 
oldiga 
qo`yilgan 
masalalarni 
muvaffaqiyatli bajaradi. Agar ishda sharoit, ya`ni vaziyat o`zgarsa, qiyinchilik 
tug’ilsa, ular o`zlarini panaga olib turishadi.
Shaxsning temperamentidan kelib chiqib, uning qanday reaktsiya berishini 
bilish, temperamentning ijobiy xususiyatlariga tayanish va salbiy xususiyatlariga 
barham berish imkonini tug’diradi. Masalan, xolerikning keskinligiga 
xushmuomalalik va bosiqlik bilan javob qaytarish, flegmatikning sustligiga faollikni, 
ta`sirchanlikni qarama-qarshi qo`yish, melanxolikning qayg’usini optimizm bilan 
engish mumkin. 
Psixologlarning qayd qilishlaricha, sangviniklar ma`lumotnomalar tayyorlashda 
odatda ko`pincha qoralamalarni qisqartirib yozadilar yoki ularni mutlaqo 
yozmaydilar, xoleriklar ko`pincha e`tiborsizliklari tufayli oddiy xatolarga yo`l 
qo`yadilar, flegmatiklar esa vaqtning o`tib ketganligini payqamay, ishni kechikib 
tugatishlari mumkin.
Shaxsning temperamentidan kelib chiqib, uning ma’lum vaziyatda o’zini qanday 
tutishi, qanday reaktsiya berishini baholash mumkin. 
Xodimning individual-psixologik xususiyatlarini bilish u bilan qanday 
muomalada bo`lish shaklini to`g’ri tanlashga yordam beradi.
Rahbar doimo o’z qo’l ostida ishlovchi xodimlarning qanday xususiyatlarga ega 
ekanligini yaxshi bilishi, undagi ijobiy va salbiy xususiyatlarni to’g’ri baholay olishi 
kerak. Shunda rahbar xodimlarni samarali boshqara oladi.
Rahbar bir qator talablarga javob berishi kerak. “Rahbarlik qilish” degan so`zga 
izohli lug’atlarda 
boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yo`naltirish, ko`rsatma 
berish
degan turli ma`lumotlar berilgan. Bundan ko`rinib turibdiki, hozirgi davrda 
rahbarlar qondirishi lozim bo`lgan talablar juda ko`pdir.

---

225