"iqtisodiyot va menejment "

Liberal rahbar: 

irodasiz, tashabbussiz bo`ladi; 

o`z zimmasiga mas`uliyat olishni yoqtirmaydi; 

ishni o`z holiga tashlab qo`yadi; 

idoraga nisbatan qat`iy bo`lishdan hayiqadi; 

o`zini haddan tashqari ehtiyot qiladi

biron xodim bilan ham aloqani buzishni istamaydi; 

talabchan emas, sust nazorat qiladi; 

suiistemollarga bevosita yo`l qo`ymasa ham o`zini bilmaslikka oladi.
Bunday rahbar tashqaridan ko`rsatiladigan ta`sirga moyilligi bilan ko`zga 
tashlanib turadi.

---

219 
Demokratik uslub.
Demokratik so`zi yunoncha “Demos” so`zidan kelib 
chiqqan bo`lib, “Xalq” degan ma’noni anglatadi. Demak, demokratiya xalq 
hokimligi, demokratik xalq esa odamlar manfaatini aks ettiradi. Agar demokratik
uslub haqida gap ketsa, unda “rahbar-bo`ysunuvchi”ning o`zaro munosabati o`zaro 
hurmat, ishonch asosida quriladi, ba esa xalq fikri bilan hisoblashish demakdir. 
Demokratik rahbar: 
1.
boshqarish funktsiyalarini jamoa fikri bilan hisoblashib amalga oshiradi; 
2.
ishlab chiqarishni boshqarishga xodimlarni jalb qiladi, ularning bildirgan fikriga 
quloq soladi, ular bilan maslahatlashadi, ijobiy tomonlarini inobatga oladi; 
3.
barcha bilan barobar va samimiy munosabatda bo`ladi, ustunligini bildirmaydi; 
4.
buyruq berish yo`li bilan emas, balki ishontirish uslubida ish tutadi; 
5.
bo`ysunuvchilarning shaxsiy tashabbusini, ijodiy faoliyatini rivojlantiradi va 
jamoada o`rtoqlik va ishchan muhitni yaratadi.
Demokratik uslub bo’ysunuvchilar uchun ularning tashabbuslarini rivojlantirish, 
o`z huquqlari doirasida o`zlarini erkin tutishlari uchun yaxshi sharoit yaratadi.
Qayd etilgan rahbarlik uslublari sof holda uchramaydi. Hayotda har bir 
rahbarning ish uslubi har xil bo`ladi, lekin yuqoridagi uch uslubdan biri yaqqolroq 
sezilib turadi. Turli xil ishlab chiqarish vaziyatlarida har xil xodimga nisbatan 
rahbarlikning ijobiy tomonlaridan foydalanish kerak. Rahbar haqiqiy ahvolga qarab 
ish tutishi va bo`ysunuvchilarning o`ziga xos shaxsiy xislatlarini hisobga olib 
muomala qilishi lozim. 
Har bir boshqaruv uslubining samaradorligini baholash uchun amerikalik olim 
R. Laykert quyidagi koeffitsiyentni hisoblashni taklif qilgan: 



MKU
IU
K
lak
Bunda: K - avtokratik – liberallik koeffitsiyenti;

IU
- rahbarlik uslubdagi isontirish unsurlari yig’indisi;

MKU
- rahbarlik uslubidagi majbur qilish unsurlari yig’indisi. 
R. Laykertning fikricha, bu nisbat 1,9 ni tashkil qilishi lozim. Boshqacha qilib 
aytganda rahbarlik uslubi rahbar ishontirish unsurlarini majbur qilish unsurlaridan 

---

220 
taxminan ikki baravar ko’proq qo’llangandagina uning rahbarlik uslubi optimal, 
maqsadga muvofiq, samarali bo’lgan hisoblanadi.
Umuman har uchala turdagi rahbarlikning boshqarish funktsiyalarini 
bajarishdagi va ijtimoiy munosabatlardagi o`ziga xos xususiyatlarni quyidagi 
chizmada umumlashtirib ko`rsatish mumkin (8.3-chizma).