"iqtisodiyot va menejment "

Rahbarlik turlari 
Avtokratik 
rahbar 
Demokratik 
rahbar 
iberal rahbar 
Liberal rahbar 
Belgilar 
Qaror qabul 
qilishda 
Yakkabosh, 
jamoa fikri bilan 
hisoblashmaydi 
Jamoa fikri 
bilan 
hisoblashadi 
Ko`rsatmaga 
binoan ish 
tutadi 
Qaror yechimlarini 
bo`ysunuvchilarga 
yetkazishdа 
Yozma va og’zaki 
buyruq, ko`rsatma 
orqali 
Taklif orqali 
Iltimos qilish, 
yalinish orqali 
Mas`uliyatni 
taqsimlash 
To`la-to`kis 
rahbar qo`lida 
Vakolatiga 
binoan 
To`la-to`kis 
ijrochilarning 
fikriga binoan 
Bo`ysunuvchilarning 
tashabbuskorligiga 
Yo`l qo`yadi 
Rag’batlantiradi 
va foydalanadi 
To`la-to`kis 
tayanadi 
Kadrlarni
tanlashda 
Kuchli 
raqobatdoshlardan 
qutulish tarafdori 
Ishchan, bilimdon 
xodimlarni mo`ljal 
oladi va ularning 
o`sishiga yordam 
beradi 
Beparvo 
Bilimga bo`lgan 
munosabatda 
Hamma 
narsani o`zim 
bilaman deb 
hisoblaydi 
Muttasil o`qiydi va 
qo`l ostidagi
bo`ysunuvchilardan 
ham shuni talab qiladi 
E`tiborsiz, 
baribir, 
beparvo 
Onda-sonda 
jazolab, tez-tez 
rag’batlantirish 
tarafdori 
Aniq 
mo`ljali 
yo`q 
8.3 - chizma. Rahbarlik turlarining o`ziga xos xususiyatlari 
Muomalada 
Salbiy, 
masofa 
saqlaydi 
Ijobiy, 
muloqotga 
kirishimli va 
faol 
Tashabbus 
ko`rsatmaydi 
Bo`ysunuvchilarga 
nisbatan 
Intizomga nisbatan 
Rag’batlantirishga 
 nisbatan 
Kayfiyatiga 
qarab muomala 
qiladi, asabiy 
Har xil, talabchan, 
xayrixox, andishali 
Talabchan 
emas, 
muloyim 
Qattiq, rasmiy, 
yuzaki 
Maqsadga 
muvofiq talab 
qiladi 
Yumshoq, 
yuzaki 
Onda-sonda 
rag’batlantirib, 
tez-tez jazolash 
tarafdori 

---

221 
Har uchala turdagi rahbarlik o’rtasida mutanosiblik mavjud bo’lib, aniq 
sharoitlarda birining salmog’i oshishi bilan boshqasining salmog’i kamayadi. 
8.3.
 
Rahbar fazilatlari va madaniyati. 
Fazilat 
–
 
bu ijobiy xislat, yaxshi sifat yoki xususiyatdir. Kishilarda fazilatlarning 
turlicha bo`lishi hamda xulq-atvorlar insonning badanida aylanib yuradigan suyuq 
moddalarga ko`p jihatdan bog’liq ekanligi tajribada kuzatilgan.
Faylasuflar qadim zamonlardan buyon shaxs xulq-atvorining ma`lum bir 
shakllari qonuniyatlarini aniqlashga, nima sababdan bir kishi bilan umumiy til topish 
oson-u, boshqa bir kishi bilan umumiy til topishishning hech qanday iloji yo`qligini, 
ayrim kishining xulq-atvori mantig’i nima bilan belgilanishini aniqlashga urinib 
kelganlar.
Xulq-atvor shaxsning atrof-muhit bilan o`zaro ta`sirga kirishish shakllaridan 
iborat bo`lib, ular bir qator omillarga bog’liq bo`ladi. Shaxsni va uning xulq-atvorini 
tavsiflab beradigan asosiy omillarga quyidagilar kiradi: 

shaxsning tabiiy va o`ziga xos psixologik xususiyatlari; 

ehtiyojlari, qiziqishlari tizimi; 

shaxsni boshqarish tizimi, uning “men-obrazi” . 
Shaxsning tabiiy xususiyatlari
– bular tug’ilgan vaqtidan boshlab mavjud 
bo`lgan xususiyatlardir. Odatda, ular faollik va ta`sirchanlik singari dinamik 
tavsiflarning ma`lum darajada ifodalanishi bilan ajralib turadi.
Shaxsning faolligi turli xil faoliyatlarga intilishida, o`zini namoyon qilishida, 
psixik jarayonlarning, harakat reaktsiyasining kyechish kuchi va tezligida 
ifodalanadi, ya`ni shaxsning faoliyatiga xos bo`lgan xususiyat sifatida namoyon 
bo`ladi. Faollikning eng oxirgi ifodasi, bir tomondan, katta kuch-g’ayrat sarflash, 
harakatdagi, faoliyatdagi, nutqdagi shiddatkorlik bo`lsa, ikkinchi tomondan, psixik 
faoliyat, nutq, imo-ishoraning zaifligi, passivligida aks etadi. Ta`sirchanlik shaxsning 
asabi qo`zg’aluvchanligining turli darajasida, uning atrofimizdagi olamga bo`lgan 
munosabatini ko`rsatib beruvchi his-tuyg’ularining shiddatkorligida namoyon 
bo`ladi. 

---

222 
XX asrning 20-yillarining boshlarida shvetsariyalik psixiatr