"iqtisodiyot va menejment "

13.2.
 
Boshqaruvning texnologik tsikli. 
Boshqaruv operatsiyalari - rahbar va boshqaruv apparatining oddiy harakatlari 
bo`lib, ular tartibi va birikishi natijasida boshqaruv jarayoni tashkil topadi. 
Masalan, tahliliy faoliyat uchun korxonaning yillik va oylik hisobotlarini olish,
tadbirlar ishlab chiqish hamda ularni boshqaruv jarayoniga tadbiq qilish lozim.
Boshqaruv jarayonini amalga oshirish vositalariga eng avvalo axborotni 
kiritish lozim. Boshqaruv operatsiyalarining katta qismi axborot bilan ishlashdan 
iboratdir. Boshqaruv apparati ishida keng qo`llaydigan texnika vositalari ham 
shular jumlasiga kiradi. Bular axborot olish va qayta ishlash aositalari va an`anaviy 
orgtexnika vositalaridir.
Boshqaruv operatsiyasini amalga oshirish usullari - axborot-tahlil va tashkiliy 
faoliyatdir. Axborot-tahlil faoliyati axborot yig’ish, saqlash, tarqatish va qayta 
ishlash; tahlil, hisob, qarorlar variantlarini ishlashdan iborat; tashkiliy faoliyatga - 
tushuntirish, ishontirish, rag’batlantirish va vazifalarni taqsimlash usullari, 
faoliyatni nazorat qilish, majburlash va h.k.lar kiradi. Boshqarish uchun faqat 
nimani qanday qilishni hal etish emas, balki tashkil etish, qiziqtirish, ishontirish, 
tushuntirish, nazorat qilish ham zarur. Ayni shu operatsiyalar yig’indisidan 
rahbarning tashkiliy faoliyati tashkil topadi. 
Boshqaruv jarayonini samarali tashkil etish shartlari: 
Birinchi shart:
mehnatni kasb bo’yicha taqsimlash. Bu: buxgalteriya, 

---

317 
iqtisodchi, inspektor, moliyachi va boshqalar. 
Ikkinchi shart:
mehatni vazifaviy taqsimlash. U o’z ma`nosi bilan birinchiga 
yaqinlashadi va har bir xizmatchi o’zining aniq ishini bajaradi. Masalan, bank 
boshqaruvchisi umumiy rahbarlikni bajaradi, bo’lim boshlig’i bir necha 
odamlarning ishini boshqaradi, bo’lim inspektori o’z ob`yektida nazorat vazifasini 
bajaradi. 
Uchinchi shart:
boshqaruv texnologiyasining samaradorligi boshqaruv 
mehnatini malaka asosida taqsimlash. Masalan, uch-to’rtta vazifa toifasiga ega 
iqtisodchilar oddiy iqtisodchi, birinchi va ikkinchi toifadagi iqtisodchilar yetakchi 
iqtisodchilar. 
Boshqaruv jarayoni texnologiyasi operatsiya va protseduralardan tashkil 
topgan bo’lib, ular bir qator belgilari bilan farq qiladi (13.1-jadval).