Iqtisodiyot nazariyasidan reja savollariga javoblar Talab tushunchasi va uning miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Talab qonuni

4.Raqobat turlari.

Raqobat cheklangan sharoitida esa ishlab chiqaruvchilar (sotuvchilar) yoki

iste‘molchilar (xaridorlar)dan birining soni cheklangan bo‘lishi ularning bozordagi

ishlab chiqarish hajmiga va pirovardida, bozordagi narxning shakllanishiga ta‘sir

ko‘rsatish imkonini beradi. Bunday ta‘sir sof raqobat, sof monopoliya,

oligopoliya va monopsoniya sharoitida farq qilib, u narxlarning shakllanish

xususiyatlarida o‘z ifodasini topadi.

Erkin yoki sof raqobat sharoitida narxning shakllanishi. Erkin raqobat

sharoitida ―sotuvchi” va “xaridor” narxlari bozor narxiga aylanadi.

Sotuvchi o‘z tovari narxining imkon qadar yuqori bo‘lishidan manfaatdor, chunki

bunday narx uning foydasi hajmini oshiradi. Xaridor esa tovarni eng past narxda

sotib olishdan manfaatdor.

Sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi qulay narxga erishish borasidagi kurash har

ikki narxning mosligi ta‘minlanguncha, ya‘ni bozor narxi paydo bo‘lguncha davom

etadi. Shunday qilib, sotuvchining narxi tomonidan ishlab chiqarish xarajatlari,

xaridor narxi tomonidan esa so‘nggi qo‘shilgan miqdor nafliligi maydonga chiqib,

ularning nisbati asosida bozor narxi paydo bo‘ladi. Bu holatni Marshall shunday

ifodalaydi: «…«ishlab chiqarish xarajatlari» printsipi hamda «so‘nggi qo‘shilgan

naflilik» printsipi, shubhasiz, yagona talab va taklif umumiy qonunining tarkibiy

qismi hisoblanib, ulardan har birini qaychining bitta kesuvchi tomoniga qiyoslash

mumkin