Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

Nazorat nima va uning muhimligi nimada?
Denver Mintning Viskonsin shtatidagi filialida ishlovchi matbuot opreatori matbuot mashinalarining birida ortiqcha varaq chiqarayotgani guvohi boʻldi. U mashinani toʻhtatgan va tanovul uchun tanaffusga chiqib ketgan. Qachonki u qaytganida mashina ishlayotgan va uning qolipini kimdir almashtirib qoʻygan edi. Biroq, muntazam tekshiruvlardan soʻng operator qolip almashtirlmaganini tushunib yetadi. Matbuot mashinasi bir soatdan ortiq hatolik bilan ishlagan. 0,000 dan ortiq hato tanga sirkulyatsiyaga kiritilgandan soʻng, tanga yigʻuvchi hato ishlayotgan edi. Nazorat boshqaruv funksiyasida qanchalik muhimligini koʻrdingizmi?
Nazorat nima? Nazorat bu ish faoliyatini kuzatish, monitor qilish, taqqoslash va hatoliklarni tuzatish jarayonidir. Garchi barcha boʻlim rejadagidek ishlayotgan boʻlsada, menejerlar har doim ular ustida nazoratda boʻlishlari shart chunki ular agar qilingan ishlarni rejadagi bilan haqiqiy natijani solishtirmay turib baholamasa asl malumotga ega boʻlisha olmaydi. Samarali nazorat faoliyat maqsad sari amalga oshirilganini va tamomlanganini ta'minlaydi. Nazoratning samarali yoki samarasizligi menjerlarning ishchilarga maqsadga erishish uchun qanchalik yordam berishlari bilan belgilanadi.
Devid Lii Ros oʻz tarjimai holida u qanday qilib sayohat shartnomasining 126 moddasiga tayanib sahna ortida bir kosa M va M soʻraganini va u yerda umuman jigarrang shirinliklarning boʻlmaganligini hikoya qiladi. Endi siz bu holatni shunchaki tipik rok yulduzning hatti harakati deb oʻylashingiz mumkin lekin bu aksincha Rok tomonidan puhta oylangan menejerning shu nuqtalargacha etibor berganmi yoki yoʻqligini tekshiruvchi kichik test edi. U oʻz shousining texnik murakkabligi bilan agar unga M&M shirinligini hato olib kelishgan boʻlsa demak u ishlab chiqarishda hech qanday texnik hatoliklar vujudga kelmasligini talab qilishi kerakligini tushunib yetadi. Bu ishni qilish esa nazoratga borib taqaladi.



2-rasm. Nazorat jarayoni
Nega nazorat qilish bu darajada muhim? Rejalashtirish, maqsadga muvaffaqiyatli erishishda koʻmaklashuvchi tashkiliy tuzilmani yaratish va samarali rahbarlik orqali ishchilarni ruhlantirish maqsadida, tashkil qilinadi. Lekin barcha menejer va ishchilar aniq bir maqsadga erishish uchun qilgan ishlari va yetishayotgan natijalari rejadagidek ketishiga doim ham kafolat yoʻq. Nazorat qilish muhimdir, shunday ekan menejerlar uchun bu - tashkiliy maqsadlarga erishilayotganini nazorat qilishga va agar erishilmasa ularni sabablarini oʻrganishga yordam beruvchi yagona mehanizm hisoblanadi. Nazorat funksiyasining qiymatini uch muayyan sohalarda koʻrish mumkin: reja tuzish, xodimlar imkoniyatlarini kengaytirish va ish maskanini himoya qilish.
Samarali menejer muntazam ravishda hodimlarga berilgan ish meyorida qiliayotganiga va osha faoliyat orqali haqiqiy maqsadlarga erishilayotganligiga ishonch komil hosil qiladi. Boshqaruv jarayonining soʻnggi bosqichi sifatida, nazorat qilish rejalashtirishga muhim rishtani ta'minlaydi. Agarda rahbarlar nazorat qilmaganda edi, maqsadlar va rejalarga erishilayotgani va kelajakda qanday rejalar tuzish kerakligi haqida hech qandayma'lumotga ega boʻlisha olmas edi.
Nazorat qilishning ikkinchi muhim sababi hodim huquq va imkoniyatlarini kengaytirish masalasidadir.Aksariyat menejerlar hodimlarining imkoniyatlarini yuqorilashga xohish bildiravermaydilar chunki ular belgilangan masuliyatni amalga oshira olmasligidan qoʻrqishadi. Lekin samarali nazorat qilish tizimi hodimlar samaradorligiga fikr va mulkohazalarni berib boradi va potensial muammolar ehtimolini kamaytirib boradi.
Menejerlarning nazoratni saqlab turishlarining soʻnggi sababi tashkilot va uning mol mulkini himoya qilishdadir. Bugungi kunning tabiati oʻzi bilan tabiiy falokatlardan tahdid, molayaviy nizolar, ish joyidagi zoʻravonliklar, taklif zanjirida buzilishlar, havfsizlik buzilishi va hattoki terroristik hujumlarni oʻzi bilan olib keladi. Rahbarlar ushbu boʻlishi mumkin boʻlgan tahdidlar sharotida tashkilot mol mulkini himoya qilmoqliklari shart. Mufassal oʻylangan nazorat tizimi va zahira rejalari minimal ish faoliyatidagi buzilishlarga yorddam berishni kafolatlaydi.¹¹