Iqtisodiyot fakulteti mavzu: Ko'pomilli ekonometrik taxlil

5. Kup omilli regressiyaning ishlatilishi, asosiy maqsadi va regressiyaga omillarni kiritish.

Ko'pomilli regressiya aktsiyalarning daromadliligi muammolarini ychishda,

Ishlab chiqarish harajatlari funktsiyalarini o'rganishda,

Makroiqtisodiy hisoblashlarda va ekonometrikaning qator boshqa muammolarini o'rganishda qo'llaniladi.

Hozirgi sharoitda ko'pomilli regressiya – ekonometrikada eng ko'p qo'llaniladigan usullardan biri hisoblanadi.

Ko'pomilli regressiyaning asosiy maqsadi omillarning har birini modellashtiriluvchi ko'rsatkichga alohida hamda ularning umumiy birgalikdagi ta'sirlarini o'rganib ko'po'lchovli modellarni qurishdan iborat.

Ko'pomilli regressiya tenglamasiga u yoki bu omillar to'plamini kiritish avvalo tadqiqotchining modellashtiruvchi ko'rsatkichni boshqa iqtisodiy jarayonlar bilan o'zaro bog'lanish tabiati haqidagi tasavvuriga bog'liq.

Ko'pomilliregressiyada omillar quyidagi talablarga javob berishi kerak:

1. Ular miqdoriy jihatdan o'lchallanadigan bo'lishi kerak.

Agar modelga miqdoriy jihatdan o'lchashimkoniyati bo'lmagan sifat ko'rsatkichlari kiritiladigan bo'lsa, ularni miqdor jihatdan aniqlashtirish zarur (masalan, hosildorlik modelida tuproqning sifati bal ko'rinishida, ko'chmas mulk ob'ektlari qiymati zanjirlangan rayonlarda joylashishiga qarab vah.k.).

2.Omillar o'zaro yuqori darajalikorrelyatsiyada bo'lishi kerak emas va aniq funktsional bog'lanishda ham bo'lishi kerakemas.

Modelga yuqoridarajadagi korrelyatsiya bo'lgan omillarning kiritilishi,

bo’lganda bog'lanish uchun normal tenglamalar tizimida regressiya koeffitsientlarini baholashda noaniqliklar vujudga keladi.

Agar omillar orasida o'ta yuqori bog'lanish mavjud bo'lsa,

Uholda ularning har birini natijaviy belgiga ta'sirini alohida aniqlab bo'lmaydi va regressiya tenglamasining parametrlari ma'noga ega bo'lmay qoladi.

regressiya tenglamasida va omillar bir-biriga bog'liq bo'lmasa, ya'ni bo'lsa. U holda parametr

omilni ning qiymati o'zgarmagan holatday natijaviy belgiga ta'sir kuchini o'lchaydi.

Agar bo'lsa uholda omilning qiymati o'zgarishi bilan omilning qiymati o'zgarmay qolmaydi.

Bundan kelib chiqadiki va parametrlar va omillarning natijaviy belgiga alohida –

Alohida ta'sirlarini to'g'ri tavsiflab beraolmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Ekonometrika fanining predmeti, usullari, vazifalari va asosiy tushunchalari.X.Shodiev 2017.

2. Abdullaev O.M., Xodiev B.YU., Ishnazarov A.I. Ekonometrika. Uchebnik. –T.: Fan

va texnologiya. 2007.

3.Shodiev T.SH. va boshqalar. Ekonometrika. –T.: TDIU, 2007.

4.Abdullaev O.M., Jamalov M.S. Ekonometricheskoe modelirovanie. Uchebnik. –T.: Fan

va texnologiya. 2010.