Iqtisodiyot asoslari

Raqobatlashayotgan sotuvchilar o’rtasidagi musobaqalashuv.

Narx nuqtai nazaridan raqobatbardosh va o’rin bosar bo’lgan tovarlar o’rtasidagi raqobat.

Yangi raqiblarning paydo bo’lish xavfi.

Bozorga tovar va xizmatlarni etkazib beruvchilarning iqtisodiy salohiyati va savdo imkoniyatlari.

Xaridorlarning iqtisodiy salohiyati va savdo imkoniyatlari.

• 
  Yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, raqobat - bu, qulay xo’jalik yuritish sharoitlariga ega bo’lish, yuqori foyda olish uchun tovar va xizmatlar ishlab chiqaruvchilar o’rtasidagi iqtisodiy kurashdir.
  

Raqobatni tahlil etar ekanmiz, quyida bayon etiluvchi to’rt asosiy me’zonga muvofiq raqobatning quyidagi turlari farqlanadi:

1. 
   Sotuvchining hatti - harakati tavsifiga bog’liq tarzda:
   

a) siyosiy tavsifdagi raqobat;
b) oligopolistik raqobat farqlanadi.
2.Tovarning tabaqalanganlik darajasiga muvofiq:
a) bir turli raqobat;
b) gomogen va ko’p turli raqobat (tovarning tabaqalashuvisiz);
s) geterogen raqobat farqlanadi.
3.Tarmoqqa kirib borish erkinligi darajasi jihatidan:
a) ochiq raqobat;
b) yopiq raqobat farqlanadi.
4. Qo’llaniluvchi harakatlarga bog’liq tarzda:
a) narx bo’yicha raqobat;
b) g’ayrinarxiy raqobat farqlanadi.
Raqobatning amalda bo’lish shakllariga mos tarzda bozor turlari farqlanadi. Bu haqda quyidagi jadvalni o’rganib to’liq xulosaga kelishimiz mumkin bo’ladi.
Bozor tuzilmalarining turli xillarda bo’lishiga qaramay to’rtta raqobatga asoslangan bozor modellari farqlanadi:
1. Sof yoki mukammal raqobatga asoslangan bozor.
2. Monopolistik raqobatga asoslangan bozor.
3. Oligopolistik raqobatga asoslangan bozor.
4. Sof monopolistik raqobatga asoslangan bozor.