Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

173 

 

og‗ir  bo‗lgan  hududlarga  ko‗mak  berish  kabilar  ishlab  chiqarish  kuchlarining 

rivojlanishi  va  joylashishida  sezilarli  o‗zgarishlarga  olib  keladi.  Transport-

geografik  holatning  qulayligi,  dengizbo‗yi  hududlari,  qo‗shnichilik  va 

chegaradoshlik  holatlari  xalqaro  mehnat  taqsimotining  chuqurlashuvi  va  xalqaro 

iqtisodiy  integratsiyaning  rivojlanishi  bilan  ishlab  chiqarishni  xalqaro  bozorga 

chiqish  qulay  hududlarga,  dengiz  bo‗ylariga  (bu  hol  keyingi  yillarda  yirik  port  – 

sanoat  ishlab  chiqarish  majmualarining  rivojlanishiga  olib  keldi),  rivojlangan 

mamlakatlar  bilan  qo‗shnichilik  va  chegaradoshlik  esa  ishlab  chiqarish 

kuchlarining chegara hududlarida rivojlanishiga (―Umumiy bozor‖ doirasida) olib 

kelmoqda. 

3.  Ishlab  chiqarish  kuchlarining  joylashishida  ijtimoiy-demografik  omillar  – 

aholi soni, aholi sonining ko‗payishi, zichligi, milliy tarkibi, mehnat resurslari va 

uning  sifat  tarkibi,  aholining  iqtisodiy  (malaka)  tarkibi,  ma‘lumot  darajasi, 

migratsion  harakatlarga  tortilishi,  aholining  hududiy  joylashish  tizimi  (ovul, 

qishloq, kichik, o‗rta, yirik va o‗ta yirik shaharlar) katta o‗rin tutadi. 

Ishlab  chiqarish  kuchlarini  rivojlantirish  va  joylashtirishda  demografik 

jarayonlarning  bugungi  va  istiqboldagi  holati  hisobga  olinadi.  Mehnat  resurslari 

mavjud  hududlarda  sermehnat  iqtisodiyot  tarmoqlarini,  ishlab  chiqarish  va 

noishlab  chiqarish  infrastrukturasi  tizimlarini,  yuqori  malakali  mehnat  resurslari 

mavjud hududlarda zamonaviy va o‗ta zamonaviy sanoat tarmoqlari rivojlanishini 

taqozo  qiladi.  Aholining  hududiy  joylashishiga  mos  ishlab  chiqarish  tizimini 

shakllantirish  migratsion  jarayonlarning  tartibga  solish  va  boshqarish  imkonini 

beradi.  Bu  o‗rinda  sanoat  korxonalarini  ―filiallashtirish‖  orqali  ishlab  chiqarish 

kuchlarini  hududlar  bo‗yicha  bir  tekis  rivojlantirishdan  tashqari  ekologik 

muammolarni ham yumshatish mumkin. 

4. Ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirishning ijtimoiy-ekologik omillari XX 

asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlab  ilmiy-texnika  inqilobi  tufayli  yuzaga  kelgan 

---