Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

Ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi va joylashishiga ta‟sir etuvchi 

umumiqtisodiy qonunlar.

 Qonun – tabiat va jamiyatdagi voqea va hodisalarning 

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

170 

 

(o‗zaro aloqadorligini) barqaror takrorlanib turuvchi sabab-oqibat bog‗lanishlarini 

ifodalasa,  qonuniyat  voqea  va  hodisalarning  ketma-ketligining  barqarorligini  va 

qonunlar majmuasininig o‗zaro uyg‗unligini ifodalaydi. 

Ishlab 

chiqarish 

kuchlari 

taraqqiyotining 

butun 

tarixiy-geografik 

bosqichlarida  amal  qiladigan  ularning  sababiy  aloqa  va  o‗zaro  ichki 

bog‗lanishlarini  ifodalaydigan  iqtisodiy  qonunlar  majmuasi  umumiy  iqtisodiy 

qonunlar deyiladi. Iqtisodiy qonunlar majmuasi ishlab chiqarish munosabatlarining 

ishlab  chiqaruvchi  kuchlarning  xarakteri  va  rivojlanish  darajasi  bilan  bog‗liqligi, 

samarali  ishlab  chiqarish  jarayonini  tashkil  etish,  mehnat  unumdorligining  oshib 

borishi,  iqtisodiy  va  ijtimoiy  ehtiyojlarning  oshib  borishi,  ishlab  chiqarish 

jarayonlarining umumlashuvi va iqtisodiy integratsiyasining chuqurlashuvi, davlat 

monopolistik  mulki  va  iqtisodiyotning  rivojlanishi  ishlab  chiqarish  monopolizmi 

va davlatning antimonopolistik tadbirlari, davlatning iqtisodiyotning boshqaruviga 

aralashuvi,  mintaqaviy  rejalashtirish  va  bashorat  qilish,  mintaqaviy,  iqtisodiy 

rayonlashtirish kabilardan iborat. 

Ishlab  chiqarish  munosabatlarining  ishlab  chiqarish  kuchlari  xarakteri  va 

rivojlanish darajasiga mos kelishi jamiyat taraqqiyotini tezlashtiradi.  Ayni vaqtda, 

ishlab  chiqarish  munosabatlari  (moddiy  ne‘matlarni  ishlab  chiqarish,  taqsimlash, 

ayirboshlash  va  iste‘mol  qilish  jarayonlaridagi  o‗zaro  munosabatlar  majmuasi) 

ishlab chiqarish kuchlarining belgilovchi ta‘siri ostida rivojlanadi. 

Bugungi  kunda,  bozor  iqtisodiyotiga  o‗tish  va  bozor  munosabatlarini 

shakllantirish,  murakkab  va  umuminsoniy  jarayon  bo‗lib,  obyektiv  zaruriyatga 

aylandi.  Chunki,  bozor  iqtisodiyoti  jahon  sivilizatsiyasining  g‗oyat  ulkan  yutug‗i 

sifatida  –  iqtisodiy  rivojlangan  mamlakatlarda  iqtisodiy  o‗sish  va  aholi 

farovonligini uzluksiz ta‘minlovchi iqtisodiy tizim ekanligini isbotladi. 

Bozor  iqtisodiyoti  ishlab  chiqarish  kuchlaridan  unumli  va  samarali 

foydalanishni  ta‘minlash  bilan  shunga  mos  yuksak  ishlab  chiqarish 

---