Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

194 

 

parchalab  yuborish  maqsadga  muvofiq  emas.  Shu  bois,  mamlakat  uchun  katta, 

o‗rta  va  kichik,  turli  darajada  ixtisoslashgan  korxonalarning  turg‗un  uyushmasi, 

majmuasi kerak. 

Erkin  iqtisodiy  zonalar  (hududlar).

  Erkin  iqtisodiy  hududlar  (EIH) 

dunyoning  ko‗plab  davlatlarida  mavjud.  XX  asrning  oxirlarida  dunyoda  turli 

xildagi  4  mingdan  ortiq  EIHlar  mavjud  edi.  G‗arb  mutaxassislarining  fikricha 

2014-yilga kelib jahon tovar aylanmasining 30% i turli erkin iqtisodiy hududlarda 

ro‗y  berdi.  Xalqaro  korporatsiyalar  o‗z  faoliyatlari  uchun  imtiyozli  sharoitlarni 

qidirib,  EIH  larni  ko‗p  foyda  olish  mumkin  bo‗lgan  joy,  deb  hisoblashadi.  Yirik 

xalqaro korporatsiyalar erkin iqtisodiy hududlarda o‗z ishlab chiqarishlarini tashkil 

qilishni ekspansiyalarining muhim yo‗nalishi deb hisoblaydilar. 

Erkin  iqtisodiy  hududlar 

mamlakatning  boshqa  qismlarida  ishlatilmaydigan 

imtiyoz  va  rag‗batlantirishning  o‗ziga  xos  tizimi  qo‗llaniladigan  milliy  iqtisodiy 

hududning  bir  qismi

dir.  Odatda,  EIHlar  geografik  jihatdan  u  yoki  bu  darajada 

alohida hududdir. 

Erkin  iqtisodiy  hududlar  ularni  tashkil  qiluvchilar  tomonidan  ochiq 

iqtisodiyot  tamoyillarini  amalga  oshirishdagi  muhim  bosqich  sifatida  ko‗riladi. 

Ularning  faoliyat  ko‗rsatishi  tashqi  iqtisodiy  faoliyatni  faollashtirish  va 

erkinlashtirish  bilan  bog‗liq.  Erkin  iqtisodiy  hududlarning  iqtisodiyoti  tashqi 

dunyoga ochiqligi katta darajada bo‗ladi. Bojxona, soliq va investitsion rejimi esa 

tashqi  va  ichki  investitsiyalar  uchun  qulaydir.  Erkin  iqtisodiy  hududlar  tashkil 

qilishning  muhim  sabablaridan  biri  shundaki,  ko‗pincha  davlat  iqtisodiyotini 

kapital oqimi uchun to‗liq ochishni, o‗ziga xos investitsiya oqimini hamma joyda 

ishlatishni istamaydi. Shuning uchun ham maxsus hudud sifatida qisman ochiqlikni 

ishlatadi. 

---