Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

193 

 

aviatsiya  birlashmasi  samolyotdan  tashqari  avtomobil  uchun  ba‘zi  bir  ehtiyot 

qismlar,  bolalar  aravachasi  (kolyaska)  va  shunga  o‗xshash  turli  xil  xalq  iste‘mol 

mollarini ham ishlab chiqaradi. 

Yuqorida  keltirilgan  misollarda  ma‘lum  bir  nuqtada  yoki  yirik  korxonalar 

doirasidagi kombinatsiyani ko‗rish mumkin. Uning hududiy ko‗rinishi esa hududiy 

ishlab  chiqarish  majmuasining  o‗zginasidir.  Umuman  olganda,  ishlab 

chiqarishning  ijtimoiy  shakllari  o‗zaro  bog‗liq.  Chunonchi,  ixtisoslashgan 

korxonalar  yoki  kooperatsiya  va  kombinatsiya  doirasidagi  ishlab  chiqarish 

bo‗g‗inlari ham u yoki bu ko‗rinishda mujassamlashuvni anglatadi. Biroq bu yerda 

ularning  bir  joyda  to‗planganligi,  yig‗ilganlik  darajasi  boshqa  joylarga  nisbatan 

yuqori bo‗lishi lozim, aks holda, tom ma‘nodagi mujassamlashuv bo‗lmaydi. 

Mujassamlashuv 

yoki 

ixtisoslashuv, 

ayni 

paytda, 

shu 

sohaning 

rivojlanganligidan  dalolat  beradi.  Ammo  bu  rivojlanganlik  mujassamlashuvda 

korxona yoki tashkilotning kattaligi, ko‗lami bilan o‗lchansa, ixtisoslashuvda esa u 

o‗z  ifodasini  yagonaligi,  noyobligi  va  betakrorligida  topadi.  Kooperatsiya  va 

kombinatsiya  bir-biriga  o‗xshashligini  yuqorida  qayd  qilgan  edik.  Bu  masalaga 

yana  bir  yondashsak,  ularning  ikkalasi  uchun  ham  ixtisoslashuv  tegishli 

ekanligining guvohi bo‗lamiz. 

Agar  kooperatsiyaga  asosan  detal  yoki  qism  darajasidagi  ixtisoslashuv  mos 

bo‗lsa, kombinatsiya uchun texnologik, yarim mahsulot ishlab chiqarish doirasida 

ixtisoslashgan korxonalar birikmasi xosdir. Shuning uchun ularning aloqadorlik va 

farqlarini  aniqlash,  ijtimoiy  va  hududiy  tomonlarini  ajrata  bilish,  bir-birlarini 

bog‗lab ko‗rish iqtisodiy geografik o‗rganishning muhim shartidir. 

Mustaqillikni  mustahkamlash  va  bozor  iqtisodiyoti  munosabatlariga  o‗tish 

sharoitida  ishlab  chiqarishni  tashkil  etishning  barcha  shakllaridan  to‗g‗ri  va 

oqilona  foydalanish  zarur.  Masalan,  har  qanday  mustaqil  davlatning  iqtisodiy 

qudratini  faqat  kichik  yoki  tor  darajada  ixtisoslashgan  korxonalar  bo‗yicha 

---