Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

16 

 

Iqtisodiy  va  ijtimoiy  geografiya  boshqa  geografik  fanlar  va,  eng  avvalo, 

tabiiy geografiya bilan bog'liq. Tabiiy va ijtimoiy geografiya inson va tabiat, tabiat 

va jamiyat juftligini aks ettirgan holda umumiy geografiyani tashkil qiladi. Ammo 

ular  orasida  farq  ham  yo'q  emas.  Chunonchi,  ijtimoiy  shu  jumladan  iqtisodiy 

geografiya  uchun  joylashuv  xosdir.  Chunki  bu  fan  turli  iqtisodiyot  sohalarning 

joylashuv 

xususiyatlarini 

o'rganadi. 

Tabiiy 

geografiyada 

esa 

tabiiy 

komponentlarning  yer  yuzida  joylashuvi  emas,  balki  ularning  vujudga  kclish 

qonuniyatlari,  tabiiy  geografik  jarayonlar  tahlil  etiladi,  baholanadi  va  bashorat 

qilinadi. 

Iqtisodiy va ijtimoiy  geografiya qator kartografik fanlar bilan ham aloqada. 

Bu borada, eng avvalo, uning tarix, iqtisodiyot, demografiya, statistika, etnologiya, 

tibbiyot  va  boshqalar  bilan  aloqalarini  ta'kidlash  joiz.  Fanimiz  ushbu  fan 

tarmoqlarining  yondashuv  va  materiallaridan  foydalanadi  va,  shu  bilan  birga, 

mazkur  fanlar  qirrasida  yangi  yo'nalishdagi  fanlar  (mintaqaviy  iqtisodiyot, 

demogeografiya yoki geodemografiya, geosiyosat, geopsixologiya, nozogeografiya 

va  h.k.)  shakllanadi.  Bu  esa  geografiya  fanining  integratsion  salohiyati,  tadqiqot 

obyekti va qamrovining kengligidan kelib chiqadi. 

Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya hodisa va voqeliklarni o'z tadqiqot doirasida 

o'rganar  ekan,  u  muayyan  usul  (metod)lardan  foydalanadi.  Ular  kartografik, 

geografik taqqoslash, statistik. tarixiy, kuzatuv, modellashtirish va boshqalardir. 

Ma'Iumki,  geografik  fikrlashni  hududsiz  va  uni  xaritada  tasvirlashsiz 

tasavvur qilib bo'lmaydi. Binobarin, xaritani geografiyaning  «tili» ham deyishadi. 

Qolaversa,  geografik  bilimning  chegarasi,  aynan,  ana  shu  o'rganilayotgan 

hodisaning  hududiyligi  va  uni  xaritaga  tushira  olishi  bilan  ifodalanadi.  Geografik 

taqqoslashning ham  ahamiyati  katta, chunki  taqqoslamasdan  turib  o'rganilayotgan 

joyning  xususiyati,  betakrorligini  aniqlab  bo'lmaydi.  Bu  esa  iqtisodiy 

geografiyaning  asosiy  predmeti,  maqsadidir.  Masalan,  O'zbekistonning  o'ziga 

---