Iqtisodiy tahlil

Mahsulotning material sig’imi material sarfining ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadi va ishlab chiqarilgan mahsulotning har bir so’miga to’g’ri keluvchi material sarfini ko’rsatadi:
,
Bu erda Mz – material sarfi; Nv – qiymat yoki natural ko’rsatkichlardagi mahsulot hajmi. Material sarfi tarkibiga xom ashyo, asosiy va qo’shimcha materiallar, sotib olingan yarimfabrikatlar, yonilg’i, energiya kiritiladi.
Material qaytimi – material sig’imiga teskari ko’rsatkich, iste’mol qilingan resurslarning 1 so’miga to’g’ri keladigan mahsulot ishlab chiqarishni tavsiflaydi:
.
Mahsulotlarning turlari bo’yicha solishtirma material sig’imi mahsulot birligi ishlab chiqarish uchun material sarfining mahsulotning ulgurji narxiga nisbati sifatida aniqlanadi. Bu ko’rsatkich ham natural, ham qiymat ifodasida ifodalanishi mumkin. Solishtirma material sig’imini natural ifodada mahsulot tayyorlash uchun nisbatan bir turdagi materiallar (1 kvt./s. elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun shartli yoqilg’i miqdori yoki 1 kilonomer kalava ishlab chiqarish uchun paxta tolasi miqdori) sarflanadigan korxonalardagina aniqlash mumkin. Aksariyat korxonalarda mahsulot turli materiallardan tayyorlanadi, shuning uchun solishtirma material sig’imini hisoblash faqat qiymat ifodasida amalga oshiriladi.
Material resurslardan foydalanish koeffitsienti – bu haqiqatdagi material sarfining rejalashtirilgan kalkulyatsiya bo’yicha hisoblangan material sarfi miqdori va mahsulotning haqiqatdagi ishlab chiqarishi hamda assortimentiga nisbatidir.
Bu ko’rsatkich haqiqiy material xarajatlari qiymatini reja bo’yicha material xarajatlarining mahsulot ishlab chiqarish hajmi indeksiga ko’paytmasiga bo’lish orqali aniqlanadi va material sarfi me’yoriga rioya qilinishini ko’rsatadi:

Agar foydalanish koeffitsienti 1 dan katta bo’lsa, materiallar ortiqcha sarflanayotganligini; K_m ning 1 dan kichik qiymati material resurslar tejalayotganligini anglatadi.