Iqtisodiy tahlil

Raqobat turiga ko’ra ikkiga bo’linadi:

1. 
   Sof raqobat;
   
2. 
   G’irrom raqobat.
   

Sof raqobat bozor talablariga ko’ra vijdonan kurashishni bersa, g’irrom raqobat uning aksini ta`minlaydi.
Jahon bozori tajribasidan raqobat quyidagi shart-sharoitlari mavjud:

• 
  Kuchlar teng va strategiyalar o’xshash bo’lsa, bozorda muvozanat uzoq saqlanmaydi, ular orasida kelishmovchilik susaymaydi;
  
• 
  Sizning raqibingiz hamma narsadan xabardor deb biling;
  
• 
  Raqibingizning g’ashini keltiruvchi harakat qilmang;
  
• 
  Sizning harakatingiz imkoningiz darajasida ekaniga raqibingizni ishontiring.
  

Bozorda korxonaning tutgan ulushiga qarab raqobat ko’rsatkichlari aniqlanadi:
a) Ilg’or - 40 foiz;
b) Ilg’orga da`vogar - 30 foiz;
v) Davomchilari - 20 foiz;
g) Bozorda uncha omadi kelmagan - 10 foiz
Ushbu ko’rsatkichlarga asoslangan holda ham ularning raqobat darajasini aniqlashimiz va baho berishimiz mumkin.
Hozirgi zamonaviy sharoitda boshqarishda iqtisodiy uslubni birinchi o’ringa qo’yilishi xo’jalik hisobidagi korxona va uning tsex, uchastkalarini asosiy printsipi bo’lib, bunda moliyaviy va boshqaruv tahlili muhim ahamiyatga egadir. Faqat moliyaviy va boshqaruv tahlili tufayli jamoa faoliyatining iqtisodiy natijalari ob`ektiv baholanib korxonani har bir bo’limi, har bir ishchini umumiy natijadagi ulushi aniqlanadi. Moliyaviy va boshqaruv tahlilisiz xo’jalik mexanizmini to’g’rilash va uni takomillashtirishni amalga oshirib bo’lmaydi. Moliyaviy va boshqaruv tahlili ishlab chiqarish imkoniyatlarini aniqlab qolmay, balki moddiy resurslardan oqilona tejamkorlik bilan foydalanishni rag’batlantiradi, shu bilan birga ishlovchilarni tejamkorlik ruxida tarbiyalaydi.
Raqobatchilarning imkoniyatlarini muntazam o’rganib turish sotish uchun mo’ljallangan mahsulotlarni o’z vaqtida xaridorlarga yetkazish va firma schyotiga pul kelib tushish rejasini muvaffaqiyatli bajarishning garovidir. Faqat raqobatchilarni bozorga o’xshash tovarlar yetkazib berish imkoniyatini bilibgina qolmay, shuningdek, ularga nisbatan sifatli va arzonroq tovarlar taklif qilish choralarini ko’rish yuqori foyda olishning yana bitta omilidir. Raqobatchilarni imkoniyatlarini o’rganishda qator davrlar mobaynida ixtisoslik tovarlarini sotilish holatini kuzatmoq va ma`lumotlarni tahlil etish lozimdir. Bunday tahlil quyidagi tartibda bajariladi (3-jadval).