Iqtisodiy statistika

3-§. Milliy hisoblar tizimidagi baholar va soliqlar tizimi

Milliy hisoblar tizim i hisoblamalari tarm oqlararo balans*- lar tuzish am aliyotida quyidagi baholardan foydalaniladi: omilli va asosiy, ishlab chiqaruvchi va sotib oluvchi baholari. Shuningdek, joriy va solishtirm a baholarni ham bir-biridan ajratadilar.

Tarm oqlararo balanslarda omilli baholardan milliy hisoblar tizim ida esa asosan bozor bahosidan foydalaniladi.


Milliy hisoblar tizimida baholarni tashkil topishi
Omil baho ^{Asosiy Ishlab Xaridor} _{(qiymat) baho} chiqaruvchi ^(bozor)
bahosi ^bahosi
1. M ehnat haqqi

2. Oraliq iste’mol (asosiy va aylanma kapital)

3. Yalpi foyda —

4. Sof soliqlar:

Ishlab chiqarishga . mahsulotiarga _

5. Savdo transport ustamalari

www.ziyouz.com kutubxonasi

1. Omilli baho — (omilli xarajatlar) ishlab chiqarish om il- lari xarajatlarini o 'z ichiga oladi: yonlangan xodim larning ish haqqi, oraliq iste’mol va yalpi foyda:
O x= IX + O I+ Y a F ; bunda
O x — om illar xarajatlari (omilli baho) [X — m ehnat haqqi
OI — oraliq iste’mol YaF — yalpi foyda
2. Asosiy baho (Oa) — ishlab chiqaruvchi tom onidan bir birlik mahsulot yoki xizmat uchun olinadigan baho boiib, unga mahsulotga va importga bo'lgan soliqlar qo'shiladi, ammo mahsulot va importga bo'lgan subsidiyalar qo‘shilmaydi. Bu ba­ hoda tarmoq doirasidagi ishlab chiqarishlar hisobga olinadi va u quyidagicha hisoblanadi:
Oa= O x+ S b-Sb; bundan Oa — asosiy baho
Sb — ishlab chiqarishga bo'lgan boshqa soliqlar
Sb ~ ishlab chiqarishga bo'lgan boshqa subsidiyalar
3. Ishlab chiqaruvchi bahosi — tovaming korxonadagi bahosi bo'lib, unga tovarlarni iste’molchilarga yetkazish xarajatlari kiritilmaydi.
4. Sotib oluvchi bahosi, aksincha, shu tovarni sotish bilan bog'liq bo'lgan ham savdo, ham transport ustam alarini o ‘z ichiga oladi. «Ishlab chiqaruvchi bahosi» va «sotib oluvchi bahosi» tushunchalari bozor bahosiga kiradi.
5. Bozor bahosi_— bu ishlab chiqarishlar va sotib oluv- chilar bahosi bo'lib hisoblanadi.
6 . Bozor bahosida butun iqtisodiyot b o 'y icha ishlab chiqarish Y alM hajmi aniqlanadi. Ishlab chiqaruvchining Ы*- zor bahosi (OjSh/ch) — bu mahsulotni om borga topshirish vaqtidagi bahosi bo'lib, unga mahsulotga bo'lgan soliqlar
(qo'shilgan qiymat soliqlari va im port soliqlaridan tashqari)


qo'shiladi, lekin subsidiyalar ayriladi (subsidiyalardan tash­ qari soliqlar-sof soliqlar).
U nga bozorda m ahsulot bahosini oshiruvchi toMovlar qo‘shilm aydi va quyidagicha hisoblanadi:
Oish/ch O x+Sm-S m+Sb/m- Sb/s; bunda
Oish/ch ~ ishlab chiqaruvchi bahosi O x — om il baho
Sm — m ahsulotlarga boMgan soliqlar Sm — m ahsulotga boMgan subsidiyalar
Sb/m — mahsulotga boMgan boshqa soliqlar
Sb/s — m ahsulotlarga boMgan boshqa subsidiyalar