Iqtisodiy statistika

Sotib oluvchining bozor bahosi (Os/ G) — iste’m olchilarning tovar va xizm atlam i sotib olishdagi am al­ dagi xarajatlarini ifodalaydi. Bu baho ishlab chiqam vchining bahosidan tashqari yana aksizlar, yigMmlar, savdo-transport xarajatlari q o ‘shiladi va quyidagicha hisoblanadi:
Os/o O x+Sm-S m+ O s/ t+Sb-Sb; bunda
Os/ t — savdo transport xarajatlari, aksizlar, yigMmlar va h.k.
Y alM (Yalpi milliy darom ad kabi) bozor bahosida hisoblanadi.


MHTda har xil baholarning tashkil topishi va o‘zaro aloqalari sxemasi


^№ Ko‘rsatkichlar nomi Belgilash ^Hisoblash
algoritmi
^1. M ehnat haqqi _Ix
^2. Oraliq iste’m ol OI
^3. Yalpi foyda Y a F
^{4. O m il baho (xarajatlar)} o x ^{O x= p . l+ p .}
2 + p .3


5. Ishlab chiqarishning boshqa _Sb soliqlari
6. Ishlab chiqarishga boshqa _Sb subsidivalar
7. A sosiy baho Oa ^{Oa=p. 4 +p.} 5-p.6
8. M ahsulotlarga soliqlar _Sm
9. M ahsulotlarga subsidiyalar ^s_°m
10. Ishlab chiqaruvchining bozor _{O i s h / c h O i s h / c h P-7}
^bahosi +p. 7 - p.9
11. Savdo-transport xizmatlari O s/t
12. Sotib oluvchi bahosi _{O s / o} Os/o=p.l O+ p.11


Ishlab chiqarish va import soliqlari — bular majburiy, qaytarilm aydigan to'lovlar bo'lib, ular davlat organlari to ­ m onidan ishlab chiqarish birliklaridan tovar va xizm atlarni ishlab chiqarganlari uchun yoki ishlab chiqarish om illaridan foydalanganlari uchun olinadi. Bu soliqlarni korxonalar va tashkilotlar foyda olsalar ham , olm asalar ham to'laydilar.
Ishlab chiqarish va import soliqlari quyidagilarni o 'z ichiga oladi:
1) M ahsulot va import soliqlari;
2) Ishlab chiqarishga bo'lgan boshqa soliqar.
Mahsulot va import soliqlari — rezident korxonalardan ishlab chiqarish va im port qilingan tovar va xizm atlar haj­ m iga proporsional ravishda olinadi. U larga quyidagilar kiradi:
— qo'shilgan qiymat solig'i;
— aksiyalar;
— ayrim tu r xizmatlar uchun soliqlar;

— tovar va xizmatlarga bo‘lgan boshqa um um iy soliqlar;

— birja operatsiyalaridan tushumlar;
— avtom obil yo'llaridan foydalanuvchilarning to ‘lovlari;
— im port soliqlari va h.k.
Ishlab chiqarishga bo‘lgan boshqa soliqlar — bu korxonalar ishlab chiqarish jarayonida qatnashganlari uchun to ‘laydilar va ular quyidagilarni o ‘z ichiga oladi:
— ishlab chiqarish jarayonida yerdan foydalangani uchun to ‘lanadigan to 'lovlar (yer solig‘i);
— ko‘chm as mulk solig'i;
— patentlar uchun to ‘lovlar;
— korxona va tashkilotlardan olinadigan davlat poshli- nalari va yig‘imlari;
— tadbirkorlik va kasbiy litsenziyalar uchun to ‘lovlar;
— boshqa majburiy to ‘lovlar.
Subsidiyalar — korxonalarga davlat budjetidan to ‘langan to ‘lovlar, ular m a’lum tovar ishlab chiqaruvchilar yoki ko‘rsatilgan m a’lum xizm atlar uchun to ‘lanadi.