Iqtisodiy statistika

Mehnatga layoqatli aholi — ycshi va sog'ligi bo'yicha m ehnat qila oladigan kishilar hisoblanadi. Mavjud bo'lgan qonuniyatga asosan bizning mamlakatimizda mehnatga layo­ qatli yosh: erkaklar uchun 16 dan 59 yosh va ayollar uchun
16 dan 54 yoshgacha hisoblanadi. Shu yoshdagi kishilar sog'ligi bo'yicha: mehnatga layoqatli va layoqatsiz guruhlarga ajratiladi. Layoqatsiz guruhga ishlamayotgan I va II guruh nogironlar, shuningdek, mehnat yoshida bo'lib, ishlamayot­ gan nafaqaxo'rlar (ular imtiyozli shartlar bilan nafaqa olayot- ganlar) quyidagi rasmda O'zbekiston aholisining yosh guruh- lari bo'yicha taqsimlanishi keltirilgan (mln. kishi).
^{10,4 11,9} 13,1 ^13,5

7.5
^{6,5 6,0 6,2} 5,9 ^6,0

5,4
4,1


1980- y. ^1990-y. 2000 -y. ^{2005 -У-}
HI □
Mehnatga layoqatli Mehnatga layoqatli ^{M ehnatga layoqatli} yoshiga yetmagan aholi yoshdagi aholi voshdan katta b o‘lgan


Mehnat resurslari — yoshi va sog'ligi bo'yicha m ehnatga layoqatli va amalda iqtisodiyotda band yoki band


bcrlmagan kishilar bo‘lib, umumiy doimiy yashovchi ah o ­ lining bir qismini tashkil etadi. Ularga quyidagilar kiradi;
1) mehnatga layoqatli yoshdagi mehnatga layoqatli kishilar;
2) 16 yoshga yetmagan amalda ishlayotgan o‘smirlar;
3) mehnatga layoqatli yoshdan katta bo'lsa ham, am alda ishlayotgan kishilar;
4) mamlakatda faoliyat olib borayotgan xorij mamlakatlar fuqarolari.
M ehnat resurslari soni quyidagicha aniqlanadi: MR = MYo - (N + BB) + P 0 ‘;
Me — m ehnat resurslari, mehnat yoshidagilar; N — I va II guruh nogironlari;
BB — band bo‘lmagan aholi;
PO‘ — band bo‘lgan nafaqaxo'rlar va 16 yoshga yetm a­ gan ishlayotgan o'smirlar.
Ayrim olingan hududlar bo‘yicha mehnat resurslari soni hisoblanganda mayatnikli migratsiya ham hisobga olinadi.
Masalan, shaharda 200 ming kishi yashaydi: ulardan 16 yoshga yetm aganlar — 46 ming kishi, mehnatga layoqatli yoshdagilar 112 ming kishi, mehnat yoshidagi yuqori yoshda- gilar — 42 ming kishi. M ehnat yoshidagilardan 3 foizi ish- lamayotgan I va II guruh nogironlar va imtiyozli nafaqaxo‘rlar. Korxona, muassasa va tashkilotlarda 1.56 ming o ‘sm irlar va 10 ming nafaqaxo'rlar ishlaydi. Shaharga ishlash uchun har kuni 1.4 ming kishi keladi va 0.3 ming kishi boshqa regkmlarga borib ishlaydi.
MYo aholi = 0.97 112 = 108.6 ming kishi
M R (mayatnikli migratsiyasiz) = 108.6 + 1.56 + 10 =
120.2 ming kishi M R (mayatnikli migratsiyani = 120.2 + 1.4
— 0.3 = 121.3 ming kishi hisobga olib). -
M Rlarining tabiiy harakati deyilganda, aholining migrat- siyasini hisobga olmagan holda ular sonining o‘zgarishiga ay-

tiladi. Ishchi kuchi soni o'zgarishi intensivligini o‘rganish maqsadida quyidagi ko'rsatkichlar aniqlanadi:

— MR sonining tabiiy to ‘lishi K{ = - •1000%;