Iqtisodiy statistika

Yosh A В Ayollar ^gruppa- Ayollar Tug'ilish Ayollar Tug‘ilish ^{yosh tarki- lari, yil} soni, koeffitsi­ soni, koeffitsi­ ^{bining stan­}
ming kishi yenti, % ming kishi yenti, % ^{dard, %}
30 200 9,5 ^{120 8,0 49}
yosh­ gacha
30-40 220 21 220 ^{2,0 27
40 -49 150 1,4 200} 1,5 ²⁴
28. Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, shahar aholisining o‘zgarishi eksponensial funksiya bilan izohlanadi. Shahar aholisi soni — 01.01.2004-yilda 450 ming kishi, tabiiy o‘sish koeffitsiyenti 5,2%.
Aniqlang:
1) 01.01.2006-yilda aholi soni qancha bo'ladi?
2) Necha yildan so‘ng aholi soni 460 ming kishi bo‘ladi?
3) Necha yildan so‘ng aholi soni 5%ga ortadi?


V bob. MEHNAT BOZORI STATISTIKASI


l - § . Iqtisodiy faol va nofaol aholi

M amlakatning doimiy aholisi iqtisodiy faol va nofaol aholi guruhlariga ajratiladi. Iqtisodiy faol aholi o‘z ishchi ku- chini mehnat bozoriga taqdim etadi va ish beruvchilar uni sotib oladilar. Iqtisodiy nofaol aholi esa obyektiv sabablar bi­ lan m ehnat bozorida ishtirok etaolmaydi.

Mamlakat iqtisodiy faol va nofaol axolisi tarkibi
B archa aholi


Iqtisodiy faol ah o lr


^{B and bo'lganlar} Band boMmaganlar Y onlangan xizm atchilar _Ishsizlar
Ishchi lar
— ish joyidan va
_{X izm atchilar} darom addan ajra- g anlar
_{M utaxassislar} — Ish qidiruvchi si­ fatida ro'yxatga
R ahbarlar ^olinganlar
— 0 ‘z kasbidan
Ish beruvchilar ^{boshqasiga o'tishga} tayyor bo'lganlar
^{Shaxsiy ish bilan band} — 16 yoshdan ^{b o ‘lganlar_____________} nafaqa yoshiga qadar
O ilaviy ish bilan band ^{b o 'lg an yuqorida} _{b o ’lganlar} qayd etilgan fn-
q arolar
Jarnoa korxonalarida band Ьо‘1кап1аг________


Aholini kuzatish (ro‘yxat o‘tkazish) — bandlik va ishsizlik haqida ma’lumotlarni yig'ishda m uhim o'rinni egallaydi. Bunday kuzatishlar aholining hamma qatlamlarini o‘z ichiga olib, u bandlilik tarkibi va uning o'zgarishi, ishsizlar soni haqida to‘la ma’lumotlarni olish va odatdagi usullarni qo'llab olingan statistik hisoblarda aks ettirilmaydigan mehnat faol- ligining har xil shakllarini hisoblash imkoniyatini beradi.
Mehnat bozori statistikasi odatdagi ko'rsatkichlar tizimi: mehnat resurslari soni, band bo'lganlaming iqtisodiyot tarmoq- lari bo'yicha taqsimlanishi, korxonalar, tashkilotlar, muassasalar xodimlari tarkibi va soni, ish vaqtidan foydalanish, mehnat unumdorligi va mehnat haqqi darajasi va dinamikasi, har bir tarmoqdagi ish sharoitlari holatlarini o 'z ichiga qamrab oladi.
Rejali iqtisodiyot davrida m ehnat resurslari va aholining bandligi haqidagi ma’lumotlar, aholi ro'yxati o'tkazilgan davrlar orasida, korxona, tashkilot va muassasalarining om - maviy statistik hisobotlar m a’lumotlari asosida, m ehnat va ish haqqini o'rganish maqsadida o'tkazilgan tanlam a kuzatish m a’lumotlariga asoslanar edi.
Bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida jam iyat ijtimoiy- iqtisodiy hayotida yuz berayotgan tub o'zgarishlar statistika oldiga yangi-yangi talablarni qo'ym oqda. Statistika oldiga m ehnat bozorini o'rganish vazifasi qo'yilm oqda, shu ju m ­ ladan, bandlilik va ishsizlik darajasi, ozod bo'lgan ishchi ku- chini kasbiy tayyorlash va uning xarajatlari qiymati, aholining majburiy migratsiyasi kabi masalalarni o'rganish o'zbek sta­ tistika uslubiyatini xalqaro andozalar darajasiga yetkazishni taqozo etadi. Bularni o'rganish uchun axborotlarning quyi­ dagi yangi manbalaridan foydalaniladi:
— bandlilik xizmati idoralarining statistik hisoboti, bunda
fuqarolarning ish qidirib qilgan murojaatlari, vaqtincha bo'sh o'rinlari va ishsizliklar o'z aksini topadi;


— aholining bandligi darajasini o'rganish maqsadida har kvartalda o‘tkazilgan (oxirgi haftada) tanlama kuzatish ma’lumotlari;
— migratsiya xizmatlari organlarining 0 ‘zbekiston milliy iqtisodiyotida ishlayotgan xorij fuqarolari haqidagi m a’lumotlari.
M ehnat resurslarining soni, tarkibi va joylashishi haqida to ‘liq m a’lum otlarni aholi ro‘yxati ma’lumotlaridan olish mumkin.
Ishchi kuchi bozorini holatini baholash uchun quyidagi nisbiy ko‘rsatkichlar hisoblanadi:
1. M ehnatga layoqatli yoshdagi aholi koeffitsiyenti — umumiy aholi sonida mehnatga layoqatli aholi' salm og‘ini ifodalaydi.
2. M ehnatga layoqatli yoshdagi aholining mehnatga layoqatlilik Ю — mehnatga layoqatli aholining mehnatga layoqatli yoshdagi aholidagi salmog'ini ifodalaydi.
3. Aholini bandlilik Ю — band aholini umumiy aholi sonidagi salmog‘ini ifodalaydi.
4. M ehnatga layoqatli yoshdagi aholini bandlilik Kl — mehnatga layoqatli yoshdagi aholini shu yoshdagi umumiy aholi sonidan salmog‘ini ifodal'aydi.
5. M ehnat resurslarini bandliligi Ю — band aholini umumiy m ehnat resurslaridagi salmog‘ini ifodalaydi.
6. U m um iy yuklama koeffitsiyenti — har 1000 ta mehnatga layoqatli yoshdagi kishilarga to‘g‘ri kelgan mehnatga layoqatsiz yoshdagi kishxilar sonini ifodalaydi.
7. M ehnat resurslari o‘rnini qoplash koeffitsiyenti — har 1000 m ehnatga layoqatli yoshdagi kishilari to‘g‘ri kelgan 16 yoshgacha bo‘lgan bolalar va o‘smirlar soni.
8. Nafaqa yuklamasi koeffitsiyenti — har 1000 mehnatga
layoqatli yoshdagi kishilarga to ‘g‘ri kelgan nafaqaxo‘rlar soni.


9. Ishsizlik darajasi — ishsizlar sonini iqtisodiy faol aholi soniga nisbati bo'lib, u foizlarda ifodalanadi.
10. Aholini iqtisodiy faollik darajasi — iqtisodiy faol aholini umumiy aholi sonidagi salmog'ini ifodalaydi.