Iqtisodiy statistika

Yalpi tovar aylanishi — m a’lum vaqt oralig‘ida tovarlar- ning ishlab chiqaruvchidan iste’m olchiga qilgan harakati davom idagi sotishlar summasini ifodalaydi. U ulgurji va chakana savdo sum m asining yig‘indisiga teng. Bu shartli ko'rsatkich tarkibida takroriy hisoblash mavjud, chunki bunda har bir tovar iste’molchiga yetib kelguncha necha m arta sotilsa, u shuncha marta tovar aylanishi hajmiga qo'shiladi va uning hajm ini takroriy hisoblash evaziga orttirib ko'rsatadi. M asalan, ishlab chiqaruvchi korxona tovarlarni ulgutji savdo korxonasiga sotsa, ular o ‘z navbatida shu tovar­ larni chakana savdo korxonalariga sotadi, chakana savdo korxonalari esa tovarlarni aholiga sotadi. D em ak, bunda bitta tovarning qiym ati, u nechta zvenodan o ‘tgan bo'lsa, u shun­ cha m arta qo'shiladi. Tovar aylanish hajmidagi shu takroriy hisoblam alarni ayirib tashlansa, oxirgi sotish sof tovar ayla­
nishi hajm iga ega bo'lam iz.


Sof tovar aylanishi — tovarlarni oxirgi marta sotishlar sum­ masi bo‘lib, buning natijasida tovarlar savdo sohasidan chiqib ketadilar. U chakana tovar aylanish summasi va yalpi iste’molchilarga ulguiji sotishlar summalari yig‘indisiga teng bo‘lib, tovarlarni oxirgi bevosita iste’molchiga sotish summasini ko‘rsatadi. Mamlakat miqyosida sof tovar aylanish summasi, chakana tovar aylanishi summasiga teng boMadi.
Tovarlarni ishlab chiqarilgandan so‘ng necha zvenodan o‘tib iste’molchiga yetkazilishini hisoblash m aqsadida zveno- lik koeffitsiyenti aniqlanadi.
Zvenolik koeffitsiyenti=Yalpi tovar aylanishi/sof tovar aylanishi
Bu ko‘rsatkichning mohiyati shundaki, u tovarlarni ishlab chiqaruvchidan to iste’molchiga yetib kelguncha o ‘rtacha ne­ cha zvenodan o'tganligini (yoki ular iste’m olchiga yetib kel­ guncha o 'rtacha necha m arta sotilganini yoki tovar m uom a- lasidan chetga chiqqanligini) ifodalaydi va bu koeffltsiyent qanchalik kichik bo‘lsa, savdo sam aradorligi shunchalik or- tadi va aksincha.