Iqtisodiy geografiya

37-jadval.

Turli mulk shakllaridagi korxonalarda aholiga pullik maishiy xizmat ko’rsatish (1998 y.)

	mln.so’m	1997 yilga nisbatan, marta	1998 yilda mulk shakllari hissasi, %
Pullik xizmat ko’rsatish	70314,2	2,1	100
Shu jumladan:
davlat mulki shakli bo’yicha	40191,3	1,8	57,2
nodavlat mulki shakli bo’yicha	30122,9	2,7	42,8
Shundan:
Xususiy	16583,0	3,0	23,6
Jamoa	11247,4	2,2	16,0
qo’shma korxonalar	1007,9	40,8	1,4
aralash mulk korxonalari	1284,6	2,4	1,8
aholi jon boshiga pullik xizmat ko’rsatish so’m	2972,1	2,0	–

O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotini rivojlantirish sanoat, qishloq xo’jaligi mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojni qondirishda ichki savdo muhim o’rinlardan birini egallaydi. Respublika mustaqilikka erishgandan keyin ilgari sobiq Ittifoqning Markaziy hukumati tasarrufida bo’lgan tashqi savdoni O’zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi olib boradi. Aholiga zarur barcha sanoat va oziq– ovqat mahsulotlarini sotish do’kon, supermarket, umumiy ovqatlanish muassasalari va boshqalar orqali amalga oshiriladi. Aholining shaxsiy ehtiyojiga mo’ljallangan barcha moddiy boyliklarning 80% ichki savdo orqali taqsimlanadi. Xalq xo’jaligida band bo’lgan ishchi va xizmatchilarning 11,1 %i savdo va umumiy ovqatlanish sohasida ishlaydi. Davlat va davlatga tegishli bo’lmagan 43,4 mingta chakana savdo korxonalari aholiga xizmat ko’rsatadi.

38-jadval.

Davlat va kooperativ savdosining tovar aylanmasi

	1990	1991	1992	1993	1997
Oziq–ovqat mahsulotlari	42,4	39,4	54,8	55,7	58,2
Nooziq–ovqat mahsulotlari	57,6	60,6	45,2	44,3	41,8

O’zbekiston iqtisodiyotining bozor munosabatlariga o’tishi davrida respublikada savdo “O’zbeksavdo”, “O’zbekbirlashuv”, “O’ztayyorlovsavdo”, respublika tovar xom-ashyo, fond birjalari, shuningdek sanoat, tansport kontsernlari

va kompaniyalari huzuridagi ishchilar ta’minoti bo’limlari, Respublika Sog’liqni saqlash vazirligi (dori va atir–upa savdosi), Matbuot davlat qo’mitasi (kitob savdosi) va boshqa vazirliklarning savdo tashkilotlari orqali amalga oshirilmoqda, shuningdek, xususiy savdoga keng yo’l berildi.




Maishiy xizmat

Savdo va umumiy ovqatlanish

Umumiy ta’lim

Shahar trasporti

Sog’liqni saqlash

Uy-joy xo’jaligi

Kanalizatsiya qurilmalar

Suv ta’minoti

Gaz ta’minoti

Aloqa

Elektr uzatish liniyalari

Transport barcha turlari va transport xo’jaligi
4-chizma

Asosiy tayanch tushunchalar

1. 
   Infrastruktura – xalq xo’jaligi tarmoqlari faoliyatiga, bevosita sharoit yaratib beruvchi ishlab chiqarish va ijtimoiy tarmoqlar tizimi majmuasiga aytiladi.
   
2. 
   Ishlab chiqarish infrastrukturasi deb barcha transport turlari va xo’jaliklari, injener-kommunakatsiyalari tizimi, aloqa uzatish vositalari majmuasiga aytiladi.
   
3. 
   Ijtimoiy infrastruktura deb moddiy ishlab chiqarishning rivojlanishiga bevosita ta’sir ko’rsatadigan va aholi turmush sharoitini yaxshilashga xizmat qiladigan tarmoqar tizimi tushuniladi.
   

Takrorlash uchun savollar va topshiriqlar

1. 
   Infrastruktura nima? Uning iqtisodiy taraqqiyotidagi ahamiyati.
   
2. 
   Infrastruktura turlari va ularning ahamiyati.
   
3. 
   Ishlab chiqarish infrastrukturasi va uning elementlari.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasi ishlab chiqarish infrastrukturaga baho bering.
   
5. 
   O’zbekiston Respublikasi transport tizimiga ta’rif bering.
   
6. 
   Ijtimoiy infrastruktura va uning tarkibiy elementlari.
   
7. 
   O’zbekiston Respublikasi uy-joy kommunal xo’jaligiga baho va uning injener-kommunikatsiya tizimi bilan ta’minlanganlik darajasi qanday?
   
8. 
   Savdo, maishiy xizmat ko’rsatish tarmoqlariga baho bering.
   
9. 
   Ishlab chiqarish infrastrukturasida vujudga kelgan muammolar va ularning istiqboldagi taraqqiyotiga baho bering.
   
10. 
    Ijtimoiy infrastruktura muammolari va ularning istiqboldagi taraqqiyoti qanday?
    

Adabiyotlar

1. 
   I.A. Karimov «O’zbekiston bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xos yo’li» T.: «O’zbekiston», 1993 yil.
   
2. 
   I.A. Karimov «O’zbekiston o’z taraqqiyot yo’li va istiqlol yo’li» T.:
   

«O’zbekiston», 1994 yil.

3. 
   Asanov G., Nabixonov M., Safarov I. «O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jug’rofiyasi», T.: «O’qituvchi» 1994 yil.
   
4. 
   Yo’ldoshev Z.Y. «Iqtisodiy va sotsial rivojlanishni rejalashtirish» T.:
   

«O’qituvchi» 1992 yil.

5. 
   Nabiev E., Qayumov A. «O’zbekistonning iqtisodiy salohiyati» T.: Akademiya, 2000 yil.
   
6. 
   O’zbekiston Respublikasi Entsiklopediya. T.: Qomuslar bosh tahririyati, 1997 yil.
   
7. 
   O’lmasov A., Sharifxo’jaev M. «Iqtisodiyot nazariyasi», T.: «Mehnat» 1995 yil.
   
8. 
   O’lmasov A., To’hliev N. Bozor iqtisodiyoti qisqacha lug’at ma’lumotnoma, T.: 1991 yil.