Iqtisodiy geografiya

bob. Jahon mamlakatlarining iqtisodiy taraqqiyotiga binoan tiplari va rivojlangan davlatlarning iqtisodi-geografik tavsifi.

1. 
   Mamlakatlarni jahon xo’jaligida tutgan o’rni va tabiiy demografik salohiyati
   

2001 yil yanvar ma’lumotlariga ko’ra dunyoda 229 ta mamlakat mavjud bo’lgan. Shularning 7 tasi dunyoda eng rivojlangan, iqtisodiy va siyosiy mavqei ulkan bo’lgan “ettilik” davlatlaridan, 17 tasi iqtisodiy rivojlanganlik darajasi yuqori, lekin tabiiy-demografik salohiyati ancha past bo’lgan mamlakatlardan iboratdi. Ushbu mamlakatlar jahon iqtisodiy va siyosiy munosabatlarida asosiy ro’lni o’ynayotgan davlatlardir. “Yettilik” mamlakatlariga hozirgi vaqtda dunyoda yaratilan Yalpi milliy maxsulotning (YaMM) 63.5%i, keyingi guruh mamlakatlari (17 ta davlat) bilan birgalikda esa 71.5%i, ya’ni sal kam 3/4 qismi to’g’ri keladi.

Demak, yer shari quruqlik yuzasi foydalaniladigan qismining atigi 22.6%i, aholisining esa undan ham kam ulushi-13%i mavjud 24 ta mamlakat dunyo miqyosida YaMMning aksariyat qismini yetkazib bermoqda. Shu vaqtning o’zida soni 89 taga teng iqtisodiy jihatdan bo’sh rivojlangan va “qoloq” mamlakatlarga dunyo YaMMning 20.9%i to’g’ri keladi xolos.
Jahonda mavjud 229 mamlakat o’zigi xos iqtisodiy salohiyatga, ya’ni tabiiy va inson resurslariga esa. Bu o’rinda iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar, avvalambo, “yettilik” davlatlari alohida o’ringa ega ekanligini ta’kidlab o’tish joizdir.
“Yettilik” mamlakatlari AQSh, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Italiya va Kanada ulkan inson resurslariga ega. Mazkur mamlakatlarda jahon miqyosida fan-texnika inqilobi (FTI) va fan-texnik taraqqiyoti (FTT) yuz berganligi va hozirda ham FTI yo’nalishini aynan ushbu davlatlar belgilab berayotgani bejiz emas. Chunki bu mamlakatlarda sifat ko’rsatkichlari juda yuqori darajaga ega bo’lgan mehan resurslari mavjud. Quyidagi jadvalda mamlakatlarda mavjud mehnat resurslari ulushi xaqida ma’lumotlar keltirilgan.