Iqtisodiy geografiya

Jahon mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanganlik darajasiga binoan

tiplari

Xozirgi vaqtda iqtisodiy va siyosiy geografiyada jahon mamlakatlarini iqtisodiy rivojlanganlik darajasiga binoan ayrim tiplarga ajratish masalasi eng muhim va dolzarb masala hisoblanadi. Ushbu murakkb va ko’p jihatdan “nozik” muammo fan yutuqlari va erishgan tajribalarga tayangan holda hal etildi.

Mamalakatlarni ayrim tiplarga ajratish avvalambor ularda mavjud aholi jon boshiga xos bo’lgan YaMM qiymati hisobga olinadi undan keyin bosqichlarda YaMM umumiy qiymat, sanoati, qishloq xo’jaliga va xizmat ko’rsatish sohasining rivojlanganlik darajasi va ularning iqtisodiyotda egallagan o’rni inobatga olindi. Mazkur jarayonda u yoki bu davlatning jahon iqtisodiy va siyosiy xamjamiyatidagi o’rni va ahamiyatiga katta e’tibor berildi.
Shunday qilib, ana shu metodologik tamoyillarga tayangan holda jahonda mavjud bo’lgan barcha 229 mamlakat yetti tipga bo’linadi (22- jadval).
Barcha iqtisodiy ko’rsatkichlar bo’yicha I tip “yettilik davlatlari” tengi yo’q hisoblanadi.
Ikkinchi tip mamlakatlari ularga hos iqtisodiy ko’rsatkichlarga binoan “ettilik davlatlari”ga juda yaqin turadi. Ushbu mamlakatlar soni 1997 yilda Gonkong va 2000 yilda Makaoni Xitoy Xalq Respublikasiga tarkibiga qo’shilishi hisobiga 2 taga qisqardi.
Uchinchi tip davlatlari iqtisodiy rivojlanishi suratlariga binoan I va II tip mamlakatlaridan ustun turadi. Xamda ushbular qatorini to’ldirib turuvchi asosiy manba hisoblanadi. Shunday davlatlar qatoriga rivojlangan zamoniay qayta ishlovchi sanoatga, qishloq xo’jaligi xamda xizmat ko’rsatish sohasiga ega bo’lgan Isroil, Koreya Respublikasi, Yangi Zilandiya va ayniqsa Ispaniya va Portugaliyani qo’shish mumkin.
To’rtinchi tip mamlakatlari ichida uchinchi va undan xam yuqori tip mamlakatlariga o’tish uchun Argentina, Urugvay, Chexiya davlatlari barcha imkoniyatlarga egadir
23-jadval