Iqtisodiy bilim asoslari

Oylik ish haqi

Ishchilar soni

S

1

p

2

p

1

---

113

113

112

8 – E. Sariqov, B. Haydarov

4. Ish qanchalik xavfli, sog‘liqqa ziyon yetkazadigan yoki tavakkalchilikni talab

qiladigan bo‘lsa, shuncha qimmat baholanadi.

Iqtibos

Aholini  ish  bilan  ta’minlash  muammolarini  hal  qilishda  ham  jiddiy  sifat

o‘zgarishlari ko‘zga tashlanmoqda. Biz uchun o‘ta dolzarb bo‘lgan bu masalani

yechishda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish bilan birga,

xizmat  ko‘rsatish  sohasi  va  kasanachilikning  turli  shakllarini  keng  joriy  etish,

qishloq joylarda chorvachilikni rivojlantirishni rag‘batlantirishga alohida ahamiyat

berilmoqda.

Islom Karimovning «Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, 

O‘zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo‘llari va choralari» kitobidan

Mashq

Ishchi kuchi bozorida ishchi kuchiga talab va taklif quyidagi jadvalda berilgan:

Ishchi kuchining bozor narxini toping.

Ish haqi

300000

400000

500000

Ishchi kuchi taklif miqdori

Ishchi kuchiga talab miqdori

300

200

100

100

200

300

ISHSIZLIK

Ishchi  kuchi  bozorida  ishchi  kuchiga  bo‘lgan  talab  va  taklif  o‘rtasidagi

muvozanat  qator  omillar  ta’sirida  buzilib  turadi.  Bu  omillardan  biri  mehnat

bozorining  boshqa  tovarlar  bozoriga  bog‘liqligidir.  Iste’mol  tovarlariga  bo‘lgan

talabning o‘zgarishi, ishlab chiqarish tarkibining o‘zgarishiga olib keladi. Masalan,

bir tovarni ishlab chiqarishga qaraganda boshqasini ishlab chiqarish foydali bo‘lib

qoladi. Ishchi kuchi bozorida ham shunga mos ravishda, birinchi sohada ishchilarni

yollash qisqarib, ikkinchi sohada ishchilarga bo‘lgan talab oshadi. Ishchilar bir

ishdan bo‘shab, ikkinchi ishga kirishlari lozim bo‘lib qoladi. Toki ular boshqa soha

bo‘yicha tovar ishlab chiqarish malakasini egallab, unga moslashib olgunlariga

qadar, ya’ni ishchi kuchining taklifi yangi talabga moslashguncha, mehnat bozorida

muvozanat buziladi. Kishilar ishlashni xohlasalar-da, o‘zlariga yarasha ishni topa

olmay qolishadi. Natijada, ishsizlar paydo bo‘ladi.

Ishsizlik mamlakatda ishga layoqatli, belgilangan maoshga ishlashni xohlovchi

va ish qidirib yurgan fuqarolarning borligi bilan ifodalanadi. Mehnatga layoqatli

aholi deganda, 16 yoshdan katta (respublikamizda 16 yoshdan boshlab mehnat

qilishga  qonun  bo‘yicha  ruxsat  etilgan)  va  mehnat  qilishga  qodir  kishilar

tushuniladi. Mamlakatning barcha mehnatga layoqatli aholisi, uning ishchi kuchi

resurslarini tashkil qiladi. Mamlakatning mehnatga layoqatli aholisi safidan o‘z