Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
25- MAVZU
MONOPOLIYA VA 
MONOPOLLASHGAN  BOZORLAR
http:eduportal.uz

---

121
Sof raqobat 
bozori
Monopolistik 
raqobat bozori
Oligopolistik 
bozor
Sof monopol 
bozor
Monopolistik raqobat bozori deb bir-biriga o‘xshash, turdosh tovarlar 
juda  ko‘p  sotuvchilar  tomonidan  sotiladigan,  boshqa  sotuvchilarning 
kirishi  oson  va  sotuvchilar  tomonidan  tovar  narxiga  muayyan  nazorat 
o‘rnatish mumkin bo‘lgan bozorga aytiladi. Bunday bozor turiga misol 
qilib, turli maishiy xizmatlar bozori, umumiy ovqatlanish shoxobchalari, 
poyabzal bozori kabilarni keltirish mumkin.
Oligopoliya — bozorda bir nechta yirik kompaniyalargina bo‘lgandagi 
holat.  Bu  bozorda  narxlar  bir  nechta  firmalar  tomonidan  nazorat 
qilinadi  va  unga  boshqa  sotuvchilarning  kirishiga  muayyan  to‘siqlar 
mavjud bo‘ladi. Respublikamizdagi uyali telefon aloqa xizmatlari bozori, 
elektr uy-ro‘zg‘or tovarlarini ishlab chiqaruvchilar bozori kabi bozorlar 
oligopoliyaga misol bo‘ladi.   
Sof  monopol  bozorida  monopolchi  —  sotuvchi  narx  ustidan  to‘liq 
nazorat  o‘rnatadi.  Xaridorlarning  tanlash  imkoniyatlari  yo‘q  bo‘lgan-
ligidan ular tovarni monopolchi belgilagan narxda sotib olishga majbur 
bo‘ladilar.  Monopolchi  bozorda  yakka  hukmron  bo‘lganligi  uchun 
uni  tovarning  sifati,  yangi  texnologiyalarni  qo‘llash  kabi  tashvishlar 
o‘ylantirmaydi.  Xullas,  monopol  bozorining  vujudga  kelishi  nafaqat 
iste’molchi xaridorlar, balki butun iqtisodiyot taraqqiyotiga to‘siq bo‘ladi.
erkin  bo‘lib,  biror-bir  sotuvchi  narx  ustidan  nazorat  o‘rnata  olmaydi. 
Shuningdek,  bu  bozorlarga  kirishga  to‘siq  yo‘q  bo‘lib,  istalgan  paytda 
ixtiyoriy sotuvchi u yerda o‘z faoliyatini boshlashi mumkin. 
Odatda, kamdan kam bozorlar sof raqobat bozori xususiyatlariga ega 
bo‘ladi. Ular qaysidir darajada monopollashgan bo‘ladi.