Iqtisodiy bilim asoslari 8

23
22
23
IQTISODIYOTNING UCH ASOSIY SAVOLI
Ma’lumki, har qanday davlatda, jamiyatda iqtisodiyotning asosiy vazifasi resurslarning 
taqchilligi sharoitida mavjud resurslardan foydalanishning eng samarali va oqilona yo‘llarini 
tanlab, mamlakat fuqarolarining ehtiyojlarini to‘laroq qondirishdan iborat. Bu maqsadda 
iqtisodiyotning quyidagi uchta asosiy savoliga javob topish muammosiga duch kelinadi:
 
Nima? Qanday? Kim uchun?
 
6-MAVZU
IQTISODIY TIZIMLAR
Mavzuga oid matnni o‘qib chiqing va quyidagi topshiriqni bajaring.
Faraz qiling, ikki orolda yaqin-yaqingacha dunyodan bexabar, o‘z an’analari asosida 
ikki qabila yashayotgan bo‘lsin. Bu oroldagilar yana boshqa iqtisodiy tizimlar ham borligini 
bilib qolishib, o‘z tizimlarini o‘zgartirishga qaror qilishdi. Birinchi oroldagilar bozor iqtisodiyoti 
asosida jamiyat quradigan bo‘lishdi. Ikkinchi oroldagilar esa markazlashgan rejali iqtisodi yotni 
joriy etadigan bo‘lishdi. Har ikki orol aholisining turmush tarzida sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni 
sanang, o‘zaro taqqoslang va quyidagi savollarga javob bering:
1. Qaysi orolda ishsizlar bo‘lishi mumkin? Nega?
2. Qaysi orolda boylar ko‘p bo‘lishi mumkin? Nima uchun?
3. Qaysi orolda qashshoqlar ko‘p bo‘lishi mumkin? Nega?
4. Qaysi orolda ishlab chiqarilgan mahsulotlar sifatliroq bo‘ladi? 
5. Qaysi orol tabiatiga ko‘proq ziyon yetadi? Javobingizni asoslang.
6. Qaysi orol aholisi iqtisodiy faolroq bo‘ladi? Nima uchun?
7. Qaysi orolning keksa yoshdagi aholisi ko‘proq muhofazalangan? 
8. Malakali va tadbirkor hunarmand qaysi orolda yaxshi yashaydi? 
9. Qaysi orolning aholisi yangilikka o‘ch, intiluvchan va erkinroq? 
10.Siz bu oroldagilarga qanday tizimni tanlashni maslahat bergan bo‘lar edingiz? Javobingizni 
asoslang.
FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
Bu uchta savol har qanday iqtisodiy tizim — mamlakatdagi (jamiyatdagi) xo‘jalik 
yuritish tizimi uchun umumiy bo‘lib, uni har bir tizim o‘zicha, turlicha hal qiladi. 
Tizimlar bu muammoni qanday hal qilishiga qarab an’anaviy iqtisodiyot
, 
bozor iqtisodiyoti
, 
markazlashgan rejali iqtisodiyot
va 
aralash iqtisodiyot kabi turlarga ajratiladi.