International journal of word art

Key words
: metaphoric, metaphorical conceptualization mexanizm, conceptual metaphorical 
models, poetic metaphor, cognitive metaphor. 
Кириш
Мақола мавзусининг долзарблиги етакчи файласуф ва тилшуносларнинг метафоранинг 
табиати ва вазифалари муаммосига бўлган эътиборининг ортиши билан белгиланади. Шунга 
қарамай, лингвистик назарияларнинг ривожланишида метафора табиатининг бир қатор 
жиҳатлари ўрганилмай қолмоқда. Ушбу ишнинг мақсади поэтик метафоранинг ўзига хос 
хусусиятларини ва унинг модерн поэтик манзарасини шакллантиришдаги ролини ўрганиш, 
ХХ аср ўзбек тили шеъриятида метафоранинг семантик ва стилистик хусусиятларини кўриб 
чиқиш, поэтик матнларда маъно ҳосил қилишнинг когнитив метафорик моделларини 
аниқлашдан иборат. 
Мазкур мақсадга эришиш қуйидаги тадқиқот вазифаларини ҳал этишни назарда тутади: 
- қадимги ва ўрта аср мутафаккирларининг лингвофилософик асарларида ҳамда 
замонавий лингвистик асарларда метафора назариялари ривожланишининг асосий 
тенденцияларини аниқлаш; 
- тилнинг образли воситалари тизимидаги метафоранинг ўрнини белгилаш; 
- ХХ аср ўзбек модерн шеъриятда метафорик кўчиришни амалга оширишнинг синтактик 
ва семантик-стилистик механизмларини аниқлаш орқали поэтик метафоранинг асосий 
хусусиятларини аниқлаш; 
- шеърий матнни метафорик концепциялаш механизмларини очиб бериш ва концептуал 
метафорик моделларни матнли жойлаштириш усулларини тавсифлаш. 
Рауф Парфи шеърларида метафоранинг индивидуал услуб талаби билан юзага келиши, 
асарнинг сифатини аниқлаш имконини бериши 
тадқиқот предмети
ни ташкил қилади.
Тадқиқотнинг 
назарий аҳамияти
ва 
илмий янгилиги
поэтик метафоранинг мураккаб 
таҳлил усули замонавий ёндашувлар нуқтаи назаридан таклиф қилинишидан иборат. 
Когнитив тилшунослик ютуқлари асосида бу услуб, бир томондан, инсоннинг ички ва ташқи 
дунёсининг умумий, универсал тушунчаларини аниқлашга имкон беради. Бу эса шеъриятда 
метафоризацияга мунтазам таъсир қилади, иккинчи томондан, муайян шеърий асарларда 
индивидуал тасвирларни яратиш механизмини очиб беришдир. 
Ишнинг 
амалий қиймати
стилистика, шеърий матн талқини бўйича ўқув курсларида 
олинган натижалардан ҳамда ўзбек тилини ўқитиш амалиётида фойдаланиш имконияти 
билан белгиланади. 
Асосий қисм 
Тилда янги пайдо бўлган тушунчаларни номлаш учун сўзларнинг етишмаслигини 
тўлдириш борасида метафора муҳим роль ўйнайди ва кўплаб функцияларни бажаради. Бу эса 

---