International congress of byzantine studies belgrade, 22 27 august 2016

Athanasios Athanasiadis
Thessaloniki, Greece; 
[e-mail]
Η Βοσνία από την κάθοδο των Σλάβων έως τον 13
ο
αιώνα. 
Παρατηρήσεις στην εθνοφυλετική και πολιτική της συγκρότηση
Ένα από τα ερωτήματα που συχνά τίθενται στη σύγχρονη βοσνιακική και γιουγκοσλαβική 
ιστοριογραφία είναι αυτό της θέσης της Βοσνίας στον ευρύτερο χώρο στα βόρεια του Βυζαντίου 
ήδη από την εποχή της καθόδου των σλάβων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Στο πλαίσιο της παραπάνω διερευνητικής θέσης έχει διατυπωθεί η άποψη από σύγχρονους 
βοσνιομουσουλμάνους ιστορικούς ότι η Βοσνία και κατά συνέπεια οι κάτοικοί της υπάρχουν στον 
χώρο ως μία ξεχωριστή εθνική οντότητα ήδη από την εποχή της εγκατάστασης των σλαβικών φυλών 
από τον 6ο αιώνα. Ωστόσο μια προσεκτικότερη ανάγνωση των πηγών γύρω από το θέμα, ιδιαίτερα 

---

735
των βυζαντινών και λατινικών, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η Βοσνία δεν υφίστατο με τη μορφή 
κρατικής συγκρότησης τουλάχιστον ως την εποχή της διαμόρφωσης των μεσαιωνικών κρατών.
Η προέλευση του εθνοτικού ονόματος «Βοσνία» παρουσιάζει μία μεγάλη ποικιλία ήδη από 
τους πρώτους χρόνους της εμφάνισής του (10ος αι.) τόσο στις βυζαντινές όσο και στις λατινικές 
πηγές. Είναι δε σαφής η πληροφορία πως κατά τις πρώτες δεκαετίες του 11ου αιώνα δεν υπάρχει 
οργανωμένο βυζαντινό θέμα στην περιοχή, που να διοικείται από τοπικούς ηγεμόνες. Έως την 
εποχή του βασιλείου του Bodinovo (1101) το κρατίδιο αυτό ταύτιζε τη μοίρα του με την πορεία των 
γειτονικών και ομόφυλών του λαών, άλλοτε των Σέρβων και άλλοτε των Κροατών. Η επιλογή της 
συμπόρευσής του πολιτικά και εθνικά δεν ήταν τυχαία. Εν μέρει ή εν όλω οι επαρχίες της λεγομένης 
παλαιάς Βοσνίας (Stara Bosanska Država) μετατόπιζαν τα εσωτερικά τους σύνορα σε σχέση με τις 
επιδιώξεις των ισχυρότερων γειτόνων της. 
Την εποχή του μεγάλου ζουπάνου Stefan Nemanje (1166-1196), όταν ενοποιούνται τα σερβικά 
κρατίδια, μένει εκτός του κρατικού σώματος της μητροπολι-τικής Σερβίας. Είναι γεγονός πάντως 
πως από τα πρώτα βήματά της φάνηκαν ο περιφερειακός χαρακτήρας αλλά και η γεωστρατηγική 
σημασία του χωροθέματός της στην πολιτική σκηνή, όπως επίσης και η εξάρτησή της κυρίως από 
το δυτικό παράγοντα και πιο συγκεκριμένα από την ανερχόμενη ουγγρική δύναμη με την οποία 
συνδέθηκε κατά περιόδους στενά και αναπτύχθηκε παράλληλα. 
Η προσωπικότητα, ωστόσο, που θα φέρει μπροστά στο ιστορικό προσκήνιο τη Βοσνία και 
θα της προσδώσει, για πρώτη φορά στην ιστορία της, αίγλη και κύρος μεταξύ των ομόφυλών της 
λαών είναι αυτή του μπάνου Kulin (1180-1204). Υποτελής αρχικά στους βυζαντινούς κινήθηκε στη 
συνέχεια με διπλωματία και κατάφερε να εμφανίσει μία Βοσνία ανεξάρτητη με έντονα τα στοιχεία 
μιας πρώτης κρατικής οργάνωσης. Περί τα τέλη του 13ου αιώνα εμφανίζονται μία σειρά δυναμικών 
ηγεμόνων που επωφελούμενοι των πολιτικών αναταραχών και της γενικευμένης πολιτικής αστάθειας 
καταλάμβαναν μεγάλες περιοχές της Βοσνίας και ικανοποιούσαν τις προσωπικές τους φιλοδοξίες.
Στην ανακοίνωσή μας επιδιώκουμε να φωτίσουμε πτυχές της σλαβικής συμβίωσης στην 
ευρύτερη περιοχή της Βοσνίας κατά τον πρώιμο και μέσο μεσαίωνα ως ένδειξη των αμοιβαίων 
και συνάλληλων διαφυλικών σλαβικών σχέσεων στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Το στοιχείο αυτό 
συμβάλλει στην περαιτέρω έρευνα για την επίλυση και κατανόηση των σύγχρονων εθνολογικών 
προβλημάτων στο χώρο της Βοσνίας όπως αυτά προέκυψαν στους νεότερους χρόνους.

---