Intellektual tizimlar

5.Tizimni  sozlash.  Ekspert  muhandisga  avval  oddiy  masalalardan  tortib 

birmuncha  qiyinroq  bo‘lgan  masalalargacja  beradi.  eT  ishlamaguncha  muhandis 

masalalarni ekspertdan olgan qoidalar, tushunch va tuzilmalar yordamida qog‘ozda 

yechadi.  Bu  ekspertdan  olingan  bilimlarni  aniqligini  va  qarama-qarshi  emasligini 

tezda  tekshirib  olishga  yordam  beradi.  Qachonki  eT  ishlay  boshlasa  muhandis 

masalalarni u yordamida yechadi.  

6.Tizimni  baholash.  Ekspert  eTning  qar  bir  qoidasini  tahlil  etadi  va 

baholaydi,  qoida  tanlashdagi  boshqarish  strategiyasini  tekshiradi.  Ularni  ayni 

masalani hal qilishdagi o‘z metodlari bilan taqqoslaydi. 

 

7.Tizimni  tekshirish.  Bilimlar  muhandisi  ekspert  tomonidan  hal  etilgan 

namunalarni  hamda  eT  tomonidan  hal  etilgan  ayni  masala  prototiplarini  boshqa 

ekspertga taqdim etadi. Bu turli ekspertlarni strategiyasini taqqoslash natijasida turli 

qarashlarni keltirib chiqaruvchi tomonlarni topishga imkon beradi.  

 Yekspert va bilimlar muhandisining o‘zaro aloqasi (muloqoti) shartlari: 

1. 

Har ikki qatnashuvchi keraklicha tayyorgarlikka ega bo‘lishi 

2. 

Yekspert  nafaqat  kompetent  mutaxasis,  balki,  so‘nggi  natija  -  eT  ni 

yaratishdan manfaatdor shaxs bo‘lishi kerak. U muhandisga hamfikr, o‘z bilimlarini 

tushuntira olishi, unda pedagogic qobilyati ham bo‘lishi zarur.  

3. 

Muhandis esa judaham “manosiz” savollar bermasligi uchun predmet sohasi 

bo‘yicha maxsus adabiyotlar bilan chuqur tanish bo‘lishi, eshitish madaniyatiga ega 

bo‘lishi va savollarni gramotna bera olishi, “imtixon oluvchi” emas “o‘uvchi” rolini 

o‘ynay bilishi zarur.  

Hozirgi kunda bilimlarni olishning avtomatlashgantizimi mavjud emas. Turli 

strategiyalarni  qo‘llash  orqali  ekspertdan  intervyu  olish  metodilari  TEIRESIAS 

timini  qurish  jarayonida  ishlatilgan  (1984).  Bular  yordamida  avtomatik  intervyu 

olish imkoniyatlari tadqiq etilmoqda.  

KRIPTON  tizimi  (1987)  da  bilimlarni  olishda  2  ta  manbaa  qo‘llaniladi: 

ekspert va xujjatlar. ekspertdan bilimlarni olishda intervyu metodi, xujatdan olishda 

esa  protokollashgan  tahlil  metodi  qo‘llaniladi,  lekin  bunda  xujjat,  kitob  yoki 

yo‘riqnomada bilimlar yaxshi tizimlashgan bo‘lishi kerak.