Intellektual tizimlar

 

III.  BILIMLARNI TAQDIM ETISh MODELLARI (MANTIQIY 

MODELLAR) 

3.1.  Mantiq algebrasi va  fikrlar hisobini asosiy qonun va aksiomalari. 

Mantiq algebrada to‘g‘ri va soxtaliligni belgilash uchun I (yoki 1), L (S yoki 

0) ramzlar kiritiladi. Mantiqiy bog‘lamalar «Ili/Yoki»-   (diz’yunktsiya); «I/VA» - 

 (kon’yunktsiya); «Implikatsiya ( ); «ekvivalentnost ( ); «Ne/Inkor»- « - «[» »] 

rmzlar bilan belgilanadi. Bu ramzlar mantiq algebra funktsiyalar sinfini tashkil etadi.   

1.  

X

 (X emas) X inkori. U“ soxta (0ga teng) ligi X to‘g‘ri (1ga teng)ligida 

bo‘ladi va aksincha” fikrni ifodalaydi.  

2. X1  X2 /X1*X2  (X1 va X2) - kon’yunktsiya. 

U  “Bu  funktsiya  to‘g‘ri  bo‘lishi  faqat  X1  va  X2  to‘g‘riligida  bo‘ladi”  fikrni 

ifodalaydi.. 

3. X1 X2  (X1 yoki X2) - diz’yunktsiya. U “Bu funktsiya to‘g‘ri bo‘lishi yoki 

X1 yoki X2 to‘g‘riligida bo‘ladi” fikrni ifodalaydi. 

4. X1  X2 - implikatsiya (agar X1 u xolda  X2 yoki  X1 dan X2 kelib chiqadi). 

U  “Bu  funktsiya  faqat  X1  to‘g‘ri  X2  esa  soxta  bo‘lganda  soxta  bo‘ladi  ”  fikrni 

ifodalaydi. 

5.  X1 X2  (X1~X2)  -  ekvivalentsiya  (X1  qiymati/ma’nosi/axamiyati  X2ga 

teng; X1 bo‘lishi agar va faqat X2 bo‘lishida mumkin). U “Bu funktsiya faqat X1 va 

X2 ikkalasi yoki to‘g‘ri yoki soxta bo‘lganida to‘g‘ri bo‘ladi”. 

---

27 

 

Xaqiqat jadvali / To‘grilik jadvali 

Х

1

 

 

Х

2

 

 



Х

1

 

X

1



 

Х

2

   

X

1



X

2

 

Х

1



 

Х

2

  

Х

1



Х

2

 

0 

 

0 

 

1 

 

0 

 

0 

 

1 

 

1 

 

0 

 

1 

 

1 

 

0 

 

1 

 

1 

 

0 

 

1 

 

0 

 

0 

 

0 

 

1 

 

0 

 

0 

 

1 

 

1 

 

0 

 

1 

 

1 

 

1 

 

1 

 

 

To‘g‘ri xulosa chiqarish (modus ponens - m.p.) qoidasi: 

                            A, A→B           

                                   B 

U “Agar A va A→B to‘g‘ri bo‘lsa, U xolda B to‘g‘ri bo‘ladi” fikrni ifodalaydi. 

Ikkilik  o‘zgaruvchanlarni  qullaydigan  fikrlar  hisobini    predikat  hisobi  deb 

ataydi.  Predikat  -  bu  mazkur  ikkilik  o‘zgaruvchanlar  har  qanday  mikdordagi 

argumentlar funktsiyalari.