Intellektual tizimlar

2. Obyektlarni sinflashtiruvchi tizimlar
Obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarni o’z-o’zini o’rganish jarayonida sinflashtiruvchi tizimlarni yaratishda eng asosiy masalalardan biri – bu obyektlarning belgilar alfavitini aniqlashdan iborat. Obyektlarning belgilar alfaviti determinalli, ehtimolli, mantiqiy, strukturali va nominal belgilardan iborat bo’lishi mumkin. Obyektlardagi belgilar alfaviti determinalli -uzluksiz sonli qiymatlar, ehtimolli (tavakkalli), mantiqiy (rost yoki yolg’on), strukturali (simvol ko’rinishda) va nominal(sifatiy) kabilardan iborat bo’lishi mumkin.
Sinflarning aprior alfavitini hosil qilish jarayonida obyektlarni avtomatik boshqarishda yoki inson orqali boshqarishda qanday qaror qabul qilish kerakligi aniqlanadi, ya’ni obyektlarni sinflashtirish maqsadi qo’yiladi, sinflashtirish tamoyilini tanlashga erishish uchun obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarni o’z-o’zini o’rganish jarayonida sinflashtiruvchi tizimlarga qo’yiladigan talablar formallashtiriladi va sinflar uchun belgilar alfaviti tuziladi.
Obyektlar to’plami bilan berilgan tanlovdagi obyektlarni masofalari bo’yicha solishtirishda belgilar determinalli bo’lsa, u holda obyektlar orasidagi masofani hisoblashda kvadratik masofani hisoblash formulasidan foydalaniladi [2,5,6]

bu yerda obyektlar soni.
Obyektlar to’plami bilan berilgan tanlovdagi obyektlarni masofalari bo’yicha solishtirishda belgilar determinalli bo’lganda obyeklarni koordinatalar bo’yicha solishtirishda [2,5,6]masofa

aniqlanadi.
Determinalli belgilar bilan berilgan va obyektlar orasidagi masofani hisoblashda Yevklid formulasidan ham foydalaniladi[2,5,6]
.
va obyektlar orasidagi masofani hisoblashda Yevklid formulasining quyidagi ko’rinishidan ham foydalaniladi[2,5,6]
.
Ko’p hollarda Yevklid masofasi o’rniga, quyidagi qulay

foydalaniladi.
Obyektlar to’plami bilan berilgan tanlovdagi obyektlarni masofalari bo’yicha solishtirishda belgilar determinalli bo’lganda obyeklardagi belgilarning informativligi ham e’tiborga olinsa, u holda obyektlar orasidagi o’rtacha kvadratik masofa[2,5,6]

Potensial funksiyalarda[2,5,6] umumlashgan masofani hisoblash formulasi foydalaniladi. Bu yerda potensial funksiya bo’lib, u ko’rinishda aniqlanadi. , – funksiyalar tizimsi. Agar – o’lchovli fazoni Yevklid fazosi va

– va obyektlarning skalyar ko’paytmasi deb qaralsa, u holda umumlashgan masofa oddiy Yevklid masofasiga aylanadi.
Obyektlar to’plami bilan berilgan tanlovdagi obyektlarni masofalari bo’yicha solishtirishda belgilar mantiqiy bo’lganda va obyektlar orasidagi masofa Xemming formulasi bilan hisoblanadi
.
aniqlanadi[2,5,6]
Obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarni o’z-o’zini o’rganish jarayonida sinflashtiruvchi tizimlarning o’qituvchi yordamida o’rgatuvchi tizimlardan farqi shundan iboratki, bu tizimlarda obyektlar joylashgan sinflar oldindan berilmaydi, balki obyektlar to’plamini nechta sinfga ajratish keyerakligi, ya’ni hosil qilinadigan sinflar soni berilishi mumkin yoki sinflar soni obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarni o’z-o’zini o’rganish jarayonida avtomatik ravishda hosil qilinadi.
Obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarni o’z-o’zini o’rganish jarayonida sinflashtirish jarayoni quyidagi qadamlardan iborat[2,6]:
- obyektlar to’plamini hosil qilish;
- obyektlarning belgilar alfavitini aniqlash;
- obyektlarning belgilar alfavitini qabul kilish, saqlash va qayta ishlash(normallashtirish);
- obyektlar to’plamidan iborat tanlovdagi obyektlarning orasidan ma’lum bir tamoyil asosida namunaviy obyektlarni tanlash;
- tanlangan namunaviy obyektlar yordamida tayinlangan mezon asosida obyektlar to’plamini guruxlarga ajratish;
- tanlangan namunaviy obyektlarga xos belgilar alfavitini aniqlash;
- namunaviy obyektlarga xos belgilar alfavitiga mos hal kiluvchi qoidani qurish;
- qurilgan hal kiluvchi qoida yordamida namunaviy obyektlar asosida hosil qilingan sinflarga yangi obyektlarni sinflashtirish.
Obyektlar to’plamini hosil qilish biror predmet sohaga tegishli masalalarni yechishda amalga oshiriladi. Masalan tibbiy tashxis masalasiga doir obyektlar to’plami sifatida bemorlar to’plami tushuniladi.
Obyektlarning belgilar alfavitini aniqlash deganda har bir obyektda tajriba yo’li bilan yoki maxsus apparatlar yordamida olingan belgilar tushuniladi.
Obyektlarda tajriba yo’li bilan yoki maxsus apparatlar yordamida olingan belgilar belgilar alfavitiga kiritiladi. Komp’yuterda hisoblashlar hajmini kamaytirish maqsadida obyektlardagi belgilar normallashtiriladi.