ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ САМАРҚАНД ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ИНСОН РЕСУРСЛАРИНИ БОШҚАРИШ ФАКУЛЬТЕТИ МЕҲНАТ ИҚТИСОДИЁТИ ВА БАНДЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ ФАНИ 11-МАВЗУ. МЕҲНАТ БОЗОРИНИ ТАРТИБГА СОЛИШ С.Қ.Қурбонов РЕЖА:
1
Меҳнат бозорини давлат томонидан тартибга солиш йўналишлари
Меҳнат бозори икки асосий ижтимоий-иқтисодий вазифалари
Инсон ресурсларининг иш билан бандлик даражаси бўйича муқобил турлари (касблар, тармоқлар, корхоналар, ҳудудлар) тақсимланиши
Аҳоли даромадларининг маошлар асосида рағбатлантирилиши ва меҳнат учун мукофотлаш шаклида тақсимланиши
Меҳнат бозоридаги ёлланма ходим муносабатларини тартибга солиш усуллар
жамоавий
шахсий
ҳудудий
Меҳнат бозоридаги ижтимоий-иқтисодий муносабатларни тартибга солиш
Жамоавий тартибга солиш Ҳудудий тартибга солиш Шахсий тартибга солиш Жамоавий битим Меҳнат ва бандлик шароитларини аниқлаш
Иш берувчилар ва ёлланма ходимлар ўртасидаги муноса-батларни тартибга солиш
Иш берувчилар ва уларнинг ташкилот-лари ўртасидаги муносабатларни тартибга солиш
Ёлланма ходимлар-
нинг бащоси ва иш ҳақини белгилаш
Адолат ва тенглик тамойилларини амалга ошириш
Ёлланма ходимларни касбга ўқитиш ва уни ўзгартириш
Ишсизларнинг ижти-моий ва ҳуқуқий щимояланишини таъминлаш
Мещнат жамоалари барқарорлигига эришиш
Шахсий битим Ходимларни ёллаш шартларини белгилаш
Ёлланма ходимларнинг бащоси ва иш ҳақини белгилаш
Иш жойлари ва иш берувчиларнинг ҳолатларини ўрганиш
Ишчи кучларини иш берувчиларнинг талабларига мос келиши
Иш берувчилар томонидан ходим-ларнинг ёллаш муд-
датларини белгилаш
Меҳнат ресурслари ортиқча бўлган ҳудудлар учун Ишчи кучига талабнинг ошиши
Ишчи кучи таклифининг камайиши
Мещнат ресурслари етишмайдиган ҳудудлар учун Ишчи кучига талабнинг камайиши
Ишчи кучи таклифининг ошиши
Ишчи кучини ёллаш бўйича эркин ва ўзаро фойдали рақобат
Ишчи кучини ёллаш ва ишга жойлаштиришга кўмаклашиш
бевосита таъсир
билвосита таъсир
Меҳнат бозори вазифаларининг бундай усулларда амалга оширилиши
Меҳнат унумдорлигининг самарадорлигини ошириш, уни энг юқори даражага етказиш
Инсон ресурсларидан олинадиган фойдани ва даромадларни кўпайтириш
Давлатнинг иқтисодий юксалиши
Ижтимоий адолат
Барча учун баравар бўлган иш ўринларига жойлашиш имкониятлари
Касб тайѐргарлигига ѐрдам бериш
Меҳнат бозорини тартибга солиш стратегияси қуйидаги саволга жавоб бериши лозим: жамиятнинг барча аъзолари ҳаѐтий манфаатларини хисобга олишда, анча кам таъминланган фуқароларнинг турмушига эътиборни кучайтириш, ижтимоий ишлаб чиқариш натижаларини тақсимлашда адолат талабига амал қилишлари керак. Бу устувор йўналишлардан энг муҳимларини танлаб олиш меҳнат бозорини тартибга солиш жараѐнининг ижтимоий йўналишлари ҳамда меҳнат бозорини тартибга солиш тамойиллари ва уларни амалга ошириш усулларини белгилаб беради.
Меҳнат бозорини тартибга солиш стратегиясини ишлаб чиқиш вақтида, биринчидан, барча жараѐнларнинг жамият ва иқтисодиѐтнинг олға томон ривожланиш талаблари, ижобий ўзгаришларни рағбатлантиришга бўйсуниши, жамиятдаги ижтимоий-сиѐсий барқарорликни таъминлайдиган чора-тадбирларнинг устуворлигини таъминлашга хизмат қилиши зарур.
Иккинчидан, «фаол жамият»ни шакллантиришга эътибор бериш керак, унда иқтисодий имкониятлар яратилади ва ҳар бир фуқаронинг қонуний-демократик жамият барпо этишдаги фаоллиги рағбатлантирилади. Бундай сиѐсат жамиятдаги ҳар бир соғлом аъзонинг ўз меҳнати билан эришиладиган фаровонлик учун жавобгарлигини эътироф қилишга асосланган.
Учинчидан, «фаол жамият» ва унга мос келадиган меҳнат бозоридаги фаол сиѐсат тенг имкониятлар принципи билан бирга қўшиб олиб борилиши керак. Унинг асосий моҳияти – ишга эга бўлиш ва уни сақлаб қолишдаги тенгсизликни барҳам топтириш ѐки энг кам ҳолатга келтиришга имкон беради. Бундай тенгсизлик ногиронлик, оилавий шароитлар, малаканинг етишмаслиги ва ҳоказо сабабларга кўра келиб чиқиши мумкин.
Меҳнат бозорини тартибга солишнинг аниқ мақсадли вазифаси – ишчи кучига бўлган эҳтиѐжни кенгайтириш ва иш кучини самарали таклиф этишни қўллаб-қувватлашга кўмаклашишдан иборат бўлиб, бундан кўзда тутилган мақсад:
-иқтисодий ўсиш имкониятларини яхшилаш учун меҳнат ресурсларини ривожлантириш ва уларни таркибий ўзгаришларга мувофиқлаштириш;
-ноқулай шароитларда яшаѐтган аҳоли гуруҳларини иш билан таъминлаш учун имкониятларни яхшилаш, иш билан бандликка бўлган қобилиятни ошириш йўли билан ижтимоий тенгликка кўмаклашиш ва бошқалар.
Таъсир кўрсатиш объектлари бўйича чоралар
Таъсир кўрсатиш шакли бўйича чоралар
Ишсизликдан зарар кўрганларни манзилли ижтимоий ҳимоя қилишни йўлга қўйиш. Ўз-ўзига ёрдам тизимини яратиш.
Меҳнат бозорини давлат томонидан тартибга солишнинг асосий йўналишлари
Мещнат органлари орқали банд бўлмаган аҳолини касбга тайёрлаш, ишчи кучи рақо-батбардошлигини оширишга кўмаклашиш
Меҳнат муносабатларини ҳуқу-қий жиҳатдан таъминлаш. Эги-лувчан меҳнат бозорини шакл-лантириш жараёнида ишчи кучи ва иш берувчининг моддий ман-фаатдорлигини таъминлаш
Эътиборларингиз учун раҳмат!
