InshoReja: men sevgan asar

Akmalxon xayrullaxonov men sevgan asar
inshoReja:MEN SEVGAN ASAR
Badiiy tasvir vositalari
O‘zbek adiblari
Abdulla Oripov ijodi
Badiiy tasvir vositalari
Xulosa
REJA:
1. Muhitdinova X. S., Salisheva Z., Po‘latova X. O‘zbek tili. – Toshkent: O‘qituvchi, 2006.
2. Rafiev A., Mahmudov N., Yuldashev I. Kultura rechi i deloproizvodstvo na uzbekskom yazыke. – Tashkent, 2011.
3. Lafasov U., O‘zbek tili. – Toshkent : ToshDSHI, 2009.
4. Qahhorova H., Muhammedova S. O‘zbek tili. – Toshkent: Universitet, 2004.
5. Rafiev A., Mahmudov N., YUldashev I. Nutq madaniyati va davlat tilida ish yuritish. – Toshkent, 2013.
6. Husanov N.A., Xujakulova R.SH., Dilmurodova N.A., O‘zbek tili – T.: LESSON PRESS ,2017. 336 b.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
Ulug’ov A..Adabiyotshunoslikka kirish.T.,Universitet. 2000.
Umurov H. Badiiy ijod asoslari. T., “O’zbekiston”, 2001.
Umurov. H. Adabiyot nazariyasi. T., Sharq 2002.
QO‘SHIMCHA ADABIYOTLAR:
Asrlar mobaynida badiiy ijod, badiiy adabiyot – milliy ma’naviyatimiz ko’zgusi bo’lib kelgan. Buni o’zbek she’riyatining gultoji deya e’tirof etilgan Mir Alisher Navoiy davridan to bugungacha o’tkir qalam sohiblari yaratishgan badiiy ijod mahsullariga payvand milliy qadriyatlarimiz, ma’naviyatimiz rivoji misolida kuzatishimiz mumkin.
Sobiq mustabid tuzum davrida milliy qadriyatlarimizga, ma’naviyatimizga, jumladan, milliy adabiyotimizga ham beshafqat tajovuz qilingan edi. Adabiyotimizning XX asr boshlaridagi asl darg’alaridan Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Usmon Nosir kabi o’nlab yozuvchi shoirlari qatag’on qurboni bo’lgani millat qalbidagi bitmas jarohatdir.
ADABIYOT HAQIDA MA’LUMOT
Abdulla Oripov hozirgi o‘zbek she’riyatining yirik vakili, mohir tarjimoni va jamoat arbobidir.
U 1941-yil 21-martda Qashqadaryo viloyatining Neko‘z qishlog‘ida tug‘ilgan. 1958-yili o‘rta maktabni bitirib, shu yili Toshkent davlat universitetining o‘zbek filologiyasi fakultetiga o‘qishga kiradi.
A.Oripov o‘quvchilik yillaridayoq she’rlar yozishni mashq qila boshlagan. Uning ilk she’rlari dastlab tuman gazetalarida e’lon qilinadi.
Talabalik yillarida esa she’rlari respublika matbuotida bosilib chiqib, adabiy jamoatchilik e’tiborini tortdi.
Shoirning ilk to‘plami 1965-yili “Mitti yulduz” nomi bilan nashr qilingan. Shundan so‘ng 1966-yilda “Ko‘zlarim yo‘lingda”, 1969-yili “Onajon”, “Ruhim”, 70-yillarda “Buloq”, “O‘zbekiston”, “Yurtim shamoli”, “Hayrat”, “Yuzma-yuz”, 80-yillarda esa “Najot qal’asi”, “Yillar armoni” kabi qator to‘plamlari chop etildi.
1968-yil Abdulla Oripov Oybek, Uyg‘un, Mirtemir tavsiyalari bilan O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi a’zoligiga qabul qilinadi. U avval “Yosh gvardiya” nashriyotida, keyinroq, G‘afur G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyotida bo‘lim muharriri, “Sharq yulduzi” jurnalining she’riyat bo‘limi mudiri, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining adabiy maslahatchisi, Yozuvchilar uyushmasi Toshkent bo‘limi mas’ul kotibi, “Gulxan” jurnali bosh muharriri, O‘zbekiston Respublikasi Yozuvchilar uyushmasi raisi lavozimlarida ishladi.
Abdulla Oripov O‘rta asr italyan shoiri Dantening “Ilohiy komediya”sidan “Do‘zax” dramasini, venger dramaturgi Xeltonning “Soqov ritsar” nomli she’riy dramasini, Pushkin, Nekrasov she’riyatini o‘zbek tiliga tarjima qilgan.
A.Oripov 1983-yili Hamza nomidagi Respublika Davlat mukofotiga sazovor bo‘ldi. U adabiyot sohasidagi xizmatlari uchun 1989-yili “O‘zbekiston Xalq shoiri”, 1999-yilda esa “O‘zbekiston Qahramoni” yuksak unvonlari bilan taqdirlandi. Abdulla Oripov 2016-yil 5noyabrda vafot etdi.

ABDULLA ORIPOV

Badiiy asarda tasvirlanayotgan narsani jonli tasvirlash, his-tuyg`u va kеchinmalarni yorqin ifodalashga xizmat qiluvchi vositalarni umumlashtirib "badiiy tasvir va ifoda vositalari" dеb ataladi.
1.Tovushlarni ifodali o‘qish. Ohang (intonatsiya)
2. Adabiy tilda kam qo`llaniluvchi dialеktizmlar badiiy asarda joy koloritini bеrish uchun qo`l kеladi. Aytaylik, o`zbеk tilida so`zlashuvchilar tarqalgan hududlarda umummilliy xususiyatlar bilan bir qatorda o`sha hudud kishilarigagina xos bo`lgan jihatlar (urf-odatlar, tasavvurlar, aqidalar, narsa-buyumlar va h.k.) ham mavjudki, bular birinchi galda shеva tilida o`z aksini topadi.
3. Badiiy obraz konkrеtlilik xususiyatiga ega. Asardagi pеrsonaj konkrеt muhitda harakat qiladi.
Muhitga mansublikni ifodalashda varvarizmlar, vulgarizmlar, argo va jargonlarning ahamiyati katta.
4. Tasvir prеdmеtiga munosabatni ifodalash. Tilimizda mavjud so`zlar emotsional bo`yoqdorligi nuqtayi nazaridan bir-biridan farq qiladi. Yozuvchi tasvir prеdmеtiga munosabatini ifodalash uchun mavjud so`zlardan kеragini tanlashi zarur bo`ladi.
Ko`chma ma'noda qo`llangan so`zlar: Ma'lumki, nutq jarayonida biz so`zlarni o`z ma'nosida yoki
BADIIY TASVIR VA IFODA VOSITALARIko`chma ma'noda qo`llashimiz mumkin. Ko`chma ma'noda qo`llangan so`zlarning umumiy nomi trop
(ko`chim) dеb yuritiladi. So`z ma'nosi ko`chishining mеtafora, mеtonimiya, sinеkdoxa, kinoya singari bir qator ko`rinishlari mavjud.
3-topshiriq. O‘zingiz yoqtirgan badiiy asardan (she’r) parcha aytib bering. O‘zbek adiblari va shoirlari haqida taqdimot tayyorlang.
4-topshiriq. “Men sevgan asar” mavzusida insho yozing.
5-topshiriq. She’rni ifodali o‘qing va yod oling.
TOPSHIRIQLAR
Yigitlar maktubin bitganda qondan
Kelinlar firoqdan chekkanda yohu,
Uning ham panohi qaytmadi jangdan O‘n to‘qqiz yoshida beva qoldi u.

Sevgidan yetimu umrdan yarim,
Qurigan ko‘ksida yolg‘iz belanchak.
Abadiy firoqni, hayhot, do‘stlarim, Abadiy visol deb bildi kelinchak.

AYOL
Qaqragan lablarda olovli nafas,
Kechalar kechmishin ayladi ko‘mir.
Parishon sochlari yor ko‘ksi emas, Muzdayin bolishda qoldi bir umr.

Yillar ham o‘tdilar, hamon u yolg‘iz,
Mung‘ayib termular botguvchi kunga.
Ey nomard tabiat, bormi senda his,
Qaytadan baxt bersang b‘olmasmi unga?!


Nahot ishq qismati buncha berahm, Bunchalar buyuksan vafo shevasi.
Sengadir hurmatim, senga sharafim,
Qahramon jangchining sodiq bevasi.

Siz-chi ey, sadoqat satridan nolib,
Nadomat komida qolganlar, ayting.
O‘zini ming bitta bozordan olib,
Ming bitta bozorga solganlar, ayting.
Shu cho‘lpon ko‘zlarning buyuk hurmati,
Shu aqiq lablarning rost so‘zi deya,
So‘ylang-chi, vafoning nadir qimmati, Siz ham kutganmisiz biror soniya?!

Ba’zida tirnoqlar bezagi uchun
Sahardan shomgacha qilursiz toqat.
Biroq yoringizni kutgali nechun
Topilmas tirnoqcha sabru qanoat.

Nazokat paytimas, yaqinroq keling, Buyuk zot qoshida aylangiz salom.
Shu sodiq bevaga sajdalar qiling,
Shu sodiq bevaga aylang ehtirom.

Hatto zeb-ziynatni yulqib ziyoda,
Haykal ham qo‘yingiz bamisli xayol. Shundaylar bo‘lmasa agar dunyoda,
Bu qadar muhtaram bo‘lmasdi ayol.
Badiiy asarda tasvirlanayotgan narsani jonli tasvirlash, his-tuyg`u va kеchinmalarni yorqin ifodalashga xizmat qiluvchi vositalarni umumlashtirib "badiiy tasvir va ifoda vositalari" dеb ataladi.
1.Tovushlarni ifodali o‘qish. Ohang (intonatsiya)
2. Adabiy tilda kam qo`llaniluvchi dialеktizmlar badiiy asarda joy koloritini bеrish uchun qo`l kеladi. Aytaylik, o`zbеk tilida so`zlashuvchilar tarqalgan hududlarda umummilliy xususiyatlar bilan bir qatorda o`sha hudud kishilarigagina xos bo`lgan jihatlar (urf-odatlar, tasavvurlar, aqidalar, narsabuyumlar va h.k.) ham mavjudki, bular birinchi galda shеva tilida o`z aksini topadi.
3. Badiiy obraz konkrеtlilik xususiyatiga ega. Asardagi pеrsonaj konkrеt muhitda harakat qiladi.
Muhitga mansublikni ifodalashda varvarizmlar, vulgarizmlar, argo va jargonlarning ahamiyati katta.
4. Tasvir prеdmеtiga munosabatni ifodalash. Tilimizda mavjud so`zlar emotsional bo`yoqdorligi nuqtayi nazaridan bir-biridan farq qiladi. Yozuvchi tasvir prеdmеtiga munosabatini ifodalash uchun mavjud so`zlardan kеragini tanlashi zarur bo`ladi.
Ko`chma ma'noda qo`llangan so`zlar: Ma'lumki, nutq jarayonida biz so`zlarni o`z ma'nosida yoki ko`chma ma'noda qo`llashimiz mumkin. Ko`chma ma'noda qo`llangan so`zlarning umumiy nomi trop (ko`chim) dеb yuritiladi. So`z ma'nosi ko`chishining mеtafora, mеtonimiya, sinеkdoxa, kinoya singari bir qator ko`rinishlari mavjud.
BADIIY TASVIR VOSITALARI.