|
Insho Turkiy tilda hech kim Navoiydek ko`p va xo`p she`r aytmagan
Reja:
Kirish. Toza ruh mehvari
Asosiy qism: a) Navoiy nazmi-la oboddir gulshan.
b) Shoir ijodida lirik muhabbat tarannumi.
d) Navoiy va bugungi kun yoshlari
3. Xulosa. Abadiyatga daxldor meros.
Agar bu ulug` zotni avliyo desak, u avliyolarning
avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning
mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir.
Islom Karimov.
O`zbek xalqi ma`naviy dunyosining shakllanishiga g`oyat kuchli va samarali ta`sir ko`rsatgan ulug` zotlardan biri – bu Alisher Navoiy bobomizdir. Biz uning mo`tabar nomi, ijodiy merosining boqiyligi, badiiy dahosi, zamon va makon chegaralarini bilmasligi haqida doimo faxrlanib so`z yuritamiz. Alisher Navoiy xalqimizning ongi va tafakkuri, badiiy madaniyati tarixida butun bir davrni tashkil etadigan buyuk shaxs, milliy adabiyotimizning tengsiz namoyondasi, millatimizning g`ururi, sha`n-u sharafini dunyoga tarannum qilgan o`lmas so`z san`atkoridir. Ta`bir joiz bo`lsa, olamda forsiy va turkiy tilda so`zlovchi biron-bir inson yo`qki, u Navoiyni bilmasa, Navoiyni sevmasa, Navoiyga sadoqat va e`tiqod bilan qaramasa. Inson qalbining quvonch-u qayg`usini, ezgulik va hayot mazmunini Navoiydek teran ifoda etgan shoir jahon adabiyoti tarixida kamdan-kam topiladi. Ona tiliga muhabbat, uning beqiyos boyligi va buyukligini anglash tuyg`usi ham bizning ong-u shuurimiz, yuragimizga, avvalo, Navoiy asarlari bilan kirib keladi. Tan olamizki, hech bir inson g`azal haqida suhbatlashayotganda, Alisher Navoiy yonidan bepisand o`ta olmaydi. Alisher Navoiy g`azal mulkining sultoni va avvalo, lirik shoir. Shoir lirikasining asosiy janri esa g`azal. Shoir bolalik chog`laridan umrining oxirigacha she`riyat bilan hamroh bo`ldi: turkiy va forsiy tillarida boy lirik meros qoldirdi. Xususan, uning yozgan g`azallarining jozubadorligi mazmunning, mohiyatnig chuqur ildiz otganligi, so`z san`atini qo`llash mahorati va so`z boyligining nihoyatda yuqoriligidir. Tasdiq o`rnida Navoiyning bir baytiga sharh berishga harakat qilsam:
Qatra qonlarkim tomar ko`ksimga urg`on toshdin,
Zulmdindir demakim, qon yig`lar ahvolimga tosh.
Ya`ni, hijron olamiga oshiq chiday olmay ko`ksiga tosh urdi va yerga qon oqa boshladi. Shoirning ta`rificha, buning sababi toshning yetkazgan jarohati emas, balki, oshiq qalbiga urilgan tosh, uning bag`ridagi g`amni ko`rib qon yig`lamoqda. Naqadar go`zal ifoda!
Butun boshli mumtoz adabiyotimizning eng sarbaland ijodkorlari g`azal janri orqali o`zlarining eng nafis hamda jamiyatning qaynoq muammolarini o`rtaga tashlaydilar. Buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiy ham o`z lirikasida tabiat, jamiyat, Vatan, komil inson, ma`naviyat, axloq sohalarining sanoqsiz muammolarini chuqur badiiy tahlil etgan. Shoir umri mobaynida komil insonni dunyoviy manfaatlardan holi ravishda ilohiy muhabbat bilan sevgan. Navoiyning o`z e`tiroficha, majoziy ishqdan maqsad, haqiqiy muhabbatni kuylamoqdir. Majoziy ishq orqali haqiqiy ishqni kuylash Navoiy singari haqiqat ahli uchun maxsus yo`ldir.
Alisher Navoiy asarlarida umuminsoniy mavzular yoritilib, ulardagi ma`no-mazmun katta umid, orzu-maqsadlar bilan Vatanimiz taraqqiyotiga hissa qo`shaman, deb belini mahkam bog`lab maydonga chiqayotgan, azm-u shijoatli avlodni har tomonlama qo`llab-quvvatlashga komil insonni tarbiyalash g`oyalarini ilgari suradi. Biz bu merosdan xalqimizni, ayniqsa, yoshlarimizni qanchalik ko`p bahramand etsak, milliy ma`naviyatimizni yuksaltirishda, jamiyatimizda ezgu insoniy fazilatlarni kamol topdirishda shunchalik qudratli ma`rifiy qurolga ega bo`lamiz.
Navoiydan bizga nihoyatda katta adabiy, shu bilan birga abadiy meros qolgan. Besh asrlik vaqt ummonidan butun chiqqan bu xazina hamon insonlar hayotining ajralmas qismi bo`lib qolmoqda. Chin insoniy fazilatlarni kuylagan Hazrat Alisher Navoiy nomi zarhal harflar bilan abadiyat kitobiga bitilgan. Shu bois, biz shoirning shohbaytlar mutolaasidan sira tolmaymiz. Demak, barkamol avlodni tarbiyalash xalqni tarbiyalasg deganidir.
Alisher Navoiy o`zigacha bo`lgan badiiy adabiyotga yakun yasadi. Yangi bosqichni ta`minladi va turkiy adabiyotning kelajak rejasini tuzib ketdi. Navoiy o`zbek adabiyotida, asosan, she`riyatda, ba`zan dostonlarda avval bo`lmagan, insonning qadri masalasi, xalq masalasi, ayol, adolat masalasi kabi mavzularni yuksak darajaga ko`tardi. U umri davomida adolat haqida yozdi. Shuning uchun ham u xalq nazarida adolat timsoliga aylandi. Navoiy turkiy tilning go`zalligini isbotlash uchun Nizomiy Ganjaviy “Panj ganj” ni yozgan bahrda “Xamsa”ni yaratdi. Navoiy mustaqil hayoti davomida aqlan va ruhan o`zbek xalqining millat tarixidagi eng buyuk farzandi darajasi kuchiga ega bo`lgan.
Alisher Navoiy – bizning milliy iftixorimiz! Uning asarlarini o`rganish biz uchun ham farz, ham qarzdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
