İnsaniyat hámme waqıt qarsılıqlar

 
 
3. Ruwxıyat hám huqıq 
Nızam-siyasatta
ǵ
ı ruwxıylıq. Sebebi nızam hámme ushın birdey huqıq hám 
juwapkershilik júkleydi. Ol insanlar arasında
ǵ
ı qatnas normasın támiynlewge 
xızmet qıladı. Jeke shaxs xızmetiniń ústinliginen nızam ústinligi tárepke itibar 
kúsheygen sayın siyasatta ruwxıyattıń áhmiyeti de asıp baradı. Álbette, jeke 
shaxs ádalatlı bolıwı, Alla tala jolında, Haq jolında pidayılıq kórsetiwi múmkin 
hám bu
ǵ
an tariyxta mısallar bar. Lekin insannıń aqılı da, ruwxıy jetikligi de 
minsiz emes, onı qátelespeydi dep heshkim kepillik bere almaydı. Demek 
ádalattı támiynlewdiń eń isenimli usılı-dáwir ruwxına say, ádalatlı nızamlar islep 
shı
ǵ
ıw hám nızam ústinligin támiynlew. 
Ruwxıyat hám huqıq bir-biri menen baylanıslı. Jámiyet, mámleket 
sheńberinde huqıq normalarınıń belgileniwi adamlardıń qaysı dárejede 
ruwxıyatqa iye ekenligin ańlatadı. Mámleket kóleminde qabıl etilip atır
ǵ
an 
konstitutsiyalıq nızamlar hám basqa da normativ hújjetlerdiń dárejeleri sol 
mámleket puqaralarınıń ruwxıy hám siyasiy mádeniyatınıń sapasın kórsetedi.
18
Sh.Mirziyoev «Erkin hám abadan, demokratiyalıq O`zbekistan mámleketin márt hám ullı xalqımız benen birge 
quramız» Erkin Qaraqalpaqstan 17-dekabr 2016-j. 

---

60 
Eger puqaralardıń ruwxıylı
ǵ
ı hám siyasiy sanası, qabıl etilgen nızamlar 
hám basqa hújjetlerdiń dárejesinen artta qalatu
ǵ
ın bolsa, bul nızamlar hám 
hújjetler kanshelli puqaralar máplerin sıpatlamasın, olar qa
ǵ
azda qalıp ketedi. 
Birinshiden puqaralar menen mámleket ortasında
ǵ
ı baylanıs uzaqlasıp bara 
beredi, ekinshiden, rawajlanıw haqqında aytıl
ǵ
an sózler menen real turmıs bir-
birine tuwrı kelmey qaladı. Bul bolsa, jámiyet rawajlanıwına keri tásir jasaydı, 
bu
ǵ
an jol qoymaw ushın mámleket óz puqaralarınıń ruwxıyatın rawajlandırıwı 
hám siyasiy sanasın ósiriwi haqqında 
ǵ
amxorlıq etedi. 
Biy
ǵ
árez Watanımızdıń tiykar
ǵ
ı nızamı bol
ǵ
an Konstitutsiyamızda ádalatlı 
demokratiyalıq, nızam ústinligine tiykarlan
ǵ
an jámiyet qurıwdıń ba
ǵ
darları 
belgilep berilgen. 
Ǵ
árezsizligimizdiń áhmiyeti hám imkaniyatlarınan kelip 
shı
ǵ
ıp, puxaralarımızdıń huqıqları, erkinlikleri, minnetleriniń normaları belgilep 
qoyıl
ǵ
an. 
Nızamlardı biliw, olar
ǵ
a boysınıw, óz huqıqları, erkinlikleri hám 
minnetlerin biliw, túsinip jetiw hár bir puqaranıń joqarı ruwxıy pazıyleti. Bul 
ádalatlı, demokratiyalıq, huqıq ústinligine tiykarlan
ǵ
an jańa jámiyet qurıwdıń 
kepilligi esaplanadı. Mine usı mániste jaslarımız, talabalarımız huqıqıy 
bilimlerdi tereń ózlestiriwleri hám siyasiy sanasın rawajlandırıwı búgingi 
kúnimizdiń eń áhmiyetli máselesi bolıp esaplanadı. 
Huqıq-qor
ǵ
an, aqıl-oy, huqıq-qural, abıroy. Bulay demektiń mánisi, huqıq 
qor
ǵ
aydı, huqıqtı bilgen adam qor
ǵ
anıp biledi, huqıqtı bilgen adam aqıllı hám 
kóregen, aldın boljaydı, huqıq arqalı shártnama dúziledi, shártnama orınlanbasa 
járiyma tólenedi. Adam huqıqqa tiykarlanıp, erkin jasaydı, onı qural etip 
básekini sheshedi, huqıqtı buz
ǵ
an adamnıń abıroyı tógiledi. Al abıroy bolsa 
adam
ǵ
a xızmet etetu
ǵ
ın tiykar
ǵ
ı baylıq. Qullası, huqıqtı tanıw, onı jaslar 
sanasına sińdiriw Birinshi Prezidentimizdiń ekinshi shaqırıq Ózbekistan 
Respublikası Oliy Majilisiniń birinshi sessiyasında aytqanınday: «Xalqımızdıń, 

---

61 
ásirese jaslardıń huqıqıy sanası hám mádeniyatın kóteriwge qaratıl
ǵ
an ilájlar 
ba
ǵ
darlamasın keń kólemde ámelge asırıw
ǵ
a ayrıqsha itibar beriw kerek. 
Óytkeni hár bir puqara óz huqıqın bilsin hám onı qor
ǵ
ay alsın» degen sózi 
jınayattı boldırmawdıń tiykar
ǵ
ı dáregi. Sonlıqtan da huqıq milliy ideyanıń 
ajıralmas bólegi, onı sana
ǵ
a sińdiriw, adam mápine paydalanıw huqıqtı 
buzbawdıń hám jınayat isleriniń bolmawınıń tiykar
ǵ
ı sebebi bolıp tabıladı.
Huqıq hám ruwxıyat eki jaqın taraw bolıp, bir-birine mudamı tásir kórsetip 
turadı. Nızam-jámiyettegi túrli sotsiallıq toparlar, puxaralar arasında
ǵ
ı 
uy
ǵ
ınlıqtı, ruwxıyat bolsa-insan ruwxında
ǵ
ı uy
ǵ
ınlıqtı belgileydi. Parqı sonda, 
nızamnıń kemshiliksiz bolıwı, onı qabıl etken insanlardıń ruwxıy dárejesi menen 
baylanıslı, ya
ǵ
nıy insannıń ruwxıy jetiskenlik dárejesi aqır-aqıbette nızamlar 
jetikligin belgilewshi usıl esaplanadı. 
Ádalatlı nızam qabıl etiw ushın mámleket basshısınıń intası hám 
ma
ǵ
lıwmatı, másláhátshiler danalı
ǵ
ı hám ulıwma jáhán tájiriybesi, sonday-aq 
saylap qoyıl
ǵ
an wákillerdiń pidayılı
ǵ
ı zárúr. Lekin bunı túsinip, mánisine jetip 
orınlaw ózi-ózinen bolmaydı. Orınlawshı eń dáslep hadal bolıwı, qala berse onıń 
aqılı, bilimi, tájiriybesi, ózi iyelep tur
ǵ
an jumısqa muwapıq bolıwı, 
ǵ
ayratlı hám 
intalı bolma
ǵ
ı lazım.