bolaning
layoqatini rivojlantirish, qobiliyatli bolaga aylantirish va
hayotga mos qilib o'stirish uchun ko’p mehnat qilish kerak. Maxsus
muassasalarda tarbivachining rahbarligida amalga oshiriladigan tarbiya
jarayoni yetakchi hisoblanadi. Chunki. tarbiya bu muhit ta’siri bera
olmagan fazilatlarni o'zlashtirib. bilim, ma’lumot egallashiga zamindir.
Tarbiya tufayli tu g ’ma kamchiliklarni ham o'zgartirish mumkin.
Masalan, ko'rlar, gunglar ham o4]itilib sogiom kishilar qatoriga tayyor-
lanadi. O'qituvchi-tarbiyachilar o'quvchilarning barcha yosh davrlari
jismoniy va ruhiy taraqqiyotlaridagi o'zgarishlari, ularning o‘ziga xos
xususiyatlari to'g'risida yetarli ma'lumotga ega boTishlari lozimdir. Bu
maTumotlar o‘qituvchining ba’zi masalalarini ijobiy hal qilish uchun,
o'quvchilarga pedagogik ta’sir oTkazish rejasining tuzilishi uchun
zarurdir. Endi «Umumiy psixologiya» darsligi bilan solishtirib ko‘ramiz.
«Psixo» - jon, ruh, «logos» - fan, ya’ni psixologiya ruh haqidagi fandir.
U kishining ichki ruhiy dunyosini o'rganuvchi fandir. Psixologiya fani
taraqqiyotiga eramizdan avval vashagan Aristotel asos solgan.
Hayot
sezgidan boshlanadi. Biz tashqi voqealarni, hodisalarni sezgilar orqali
qabul qilamiz, faqat sezib qolmay, ularni butun holida idrok etamiz.
Narsa va hodisalar haqida fikr yuritamiz. gapiramiz, bu esa tafakkur
va nutq jarayoniariga bogliq. Ko'rgan, bilganlarni eslavmiz - bu xotira.
lnsondagi bilish jarayoniariga sezgi, idrok, tasavvur, tafakkur, xotira,
xayol, nutq, his -tuyg'u va iroda kabi psixik jaravonlar kiradi. Ana
shu jarayonlarning faollashishi yoki susayishi psixik holatlar deviladi.
Ularga quvnoqlik. xursand bo'lish. g'azablanish. uvalish,
nafratlanish,
parishonlik va qo'rqib ketish kiradi. Insonning psixik xususiyatlariga
xarakter, qobiliyat va temperament kiradi. Psixologiya fani vuqorida
sanalgan psixik jarayonlari, psixik holatlar va psixik xususiyatlarni
o'rgatadi. U quyidagi tarmoqlarni o'z ichiga oladi:
L Umumiy psixologiya,
2. Bolalar psixologiyasi (bu kichik maktab yoshdagi. o'rta, katta
maktab yoshidagi o'quvchilar bilan shug‘ullanadi).
3. Ta’lim psixologiyasi asarlari.
4. Pedagogika psixologiyasi.
5. Tibbiyot psixologiyasi.
6. Kosmos psixologiyasi.
7. Sud psixologiyasi.
8. Savdo psixologiyasi.
9. Harbiy psixologiya.
10. Maxsus psixologiya.
11. Sport psixologiyasi.
Yuqorida aytib oiilganlarning barchasi hozirgi zarnon psixolo-
giyasining bir qancha fanlar bilan chambarchas bogiiqligidan dalolat
beradi.
U filosofiya fanlari, tabiiy fanlar, ijtimoiy fanlar o ita s id a
joylashgan va katta, oraliq mavqeyiga ega boigan fandir. «Umumiy
psixologiya» dasturidagi «Shaxs», ya*ni «Psixologiyada shaxs tushun-
chasi» mavzusini koVrib chiqamiz, umumiy maqsadni ko'zlash, ya'ni
ehtiyojlar, qiziqishlar, qobiliyatlar, asosiy ehtiyojlar asosida vujudga
keladigan
maqsadlar, intilishlar. motivlar har bir kishi shaxsini xarakter-
lab beradi. Ana shu ko'zlangan maqsad kishini faol bolishga, atrofdagi
muhitga muayyan munosabatni bildirishga undaydi. Shaxsning ko'zlan-
gan maqsadi ehtiyojlar, ya’ni odam biror bir narsaga zaruriyat sezishi
ta’sirida tarkib topadi. Ehtiyojlar kishi organizmining ovqat, kiyim-
kechak, uy-joy, harakat qilishi, dam olish va boshqalarga boigan
talabini bajarishi zarur. Shu talablar bilan
bogiiq biologik ehtiyojlar
va ijtimoiy ehtiyojlar boiadi. Ehtiyojlar his-hayajon bilan mahkam
bogiangandir.
Download
Do'stlaringiz bilan baham: