Innovatsion iqtisodiyot

1.3-chizma. Investitsiyalarni sanoatga jalb etish sxemasi.



3. Innovatsion menejmentning maqsad va vazifalari, tashkil etish va nazorati

Innovatsion menejmentning yakuniy maqsadi bo‘lib, uzoq muddatli IK (investitsion kapital)ni funksiyalashtirishni ta’minlash asosida inno­vatsion mahsulotni yuqori raqobatbardoshligini ta’minlash va innovatsion jarayonlarni samarali tashkil etish yotadi. Firmada innovatsion jarayon- larni samarali tashkil etish mezonlari bo‘lib, zamonaviy shartlarda inno- vatsion mahsulot realizatsiya qilishdan olingan foyda va innovatsion faoliyat xarajatlarini hisoblashga imkon beruvchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar hisobla- nadi. IK ning foydalilik, daromadliligi maqsad sifatida emas, innovatsion faoliyatni amalga oshirish sharti va natijasi bo‘lib hisoblanadi. Menejment IKning barcha ichki va tashqi elementlarining samaradorligini hamda bir- biri bilan bog‘liqligini ta’minlaydi. Innovatsion tizimning bu holatini uyg‘unlik deb atash qabul qilingan. IK faoliyatida uyg‘unlikka erishuv, innovatsion menejmentning asosiy maqsadli vazifasi bo‘lib hisoblanadi.

IKlarga nisbatan uyg‘unlik vazifasi endogen hamda ekzogen yo‘nalishlarga ajratilgan. Endogen uyg‘unlik deganda IK ning barcha ichki tizim elementlarini, uning subtizimlarini muvofiqlashuvi tushuniladi. En­dogen uyg‘unlikni ta’minlash uchun innovatsiyalarni firma ichidagi boshqaru- vi maxsus tizimi ishlab chiqilishi lozim. Unda quyidagi vazifalar xal etiladi:
strategik innovatsion tamoyilni ishlab chiqarish;

• 
  innovatsion loyihalar va dasturlarni shakllantirish va faoliyatning mavzuviy yo‘nalishlarini aniqlash;
  
• 
  tashkilot tizimi hamda innovatsiyalarni boshqarish tizimi ishlab chiqilishi;
  
• 
  ishlab chiqarish jarayonlarini va innovatsion mahsulotlar realizatsi- yasini rejalashtirish;
  
• 
  kadrlarni tanlash va joylashtirish, IK potensialidan samarali foy- dalanishni ta’minlash;
  
• 
  ishlarni kalendar bo‘yicha taqsimlash va ularni bajarilishini nazorat qilish;
  
• 
  ijod qilish muhitini yaratish va intellektual mehnatning yuqori motivatsiya bilan ta’minlash.
  

Ekzogen uyg‘unlik IKning tashqi muhit supertizimlari bilan mu- vofiqligini ta’minlaydi va tashqi muhit chekla.shla.rini hisobga olgan holda hamda innovatsion faoliyatni maqsadli yo‘naltirilganlik maxsus faoliyati bilan amalga oshiriladi. Innovatsion menejmentda ekzogen uyg‘unlik quyidagi vazifalarni ko‘rib o‘tadi:

• 
  uzoq va qisqa muddatli innovatsion faoliyat maqsadlarini shakllanishi;
  
• 
  marketing tadqiqotlarini tashkil etilishi va o‘tkazilishi;
  
• 
  atrof-muhitga ziyon yetkazmaslik ishlarini rejalashtirilish va ekologik jarayonni hisobga olinishi;
  
• 
  raqobatchilarning ilg‘or yutuqlarini va progressiv tajribasini baholash va ulardan foydalanish (benchmarking);
  
• 
  innovatsion dasturlarda kooperatsiyani tashkil qilish;
  
• 
  ITTning obyektiv g‘oyalari va xaridor talablarini hisobga olish.
  

IK o‘z mohiyati va vaqt bo‘yicha uyg‘unligi strategik va operativ shakl-
larga ega. Uyg‘unlikning strategik shakli IKni uzoq muddat yashab qo- lishiga olib keladi va strategik innovatsion maqsadlar va loyihalarni shakl- lantirishga yo‘naltirilgan strategik menejmentni ta’minlaydi. Uyg‘unlikning operativ shakli tanlangan strategiyani rivojlantirish vositasi bo‘lib, u IK- dagi operativ menejment tizimi orqali ta’minlanadi.
Innovatsion menejment funksiyalari tizimi (1.4-chizma). Innovatsion menejment mohiyati innovatsion tadbirlarni o‘tkazish va tayyorgarlik ko‘rish davrida amalga oshiriladigan boshqaruv jarayonlari va funksiyalari tarkibi bilan aniqlanadi. Menejment funksiyalari deganda oldin ta’kidlab o‘tilganidek, innovatsiyalar ishlab chiqarilganda yechiladigan boshqaruv- ning umumiy vazifalari tarkibi tushuniladi. Innovatsion jarayonlarning xilma-xilligi ularni boshqarishni turlarga bo‘lishni qiyinlashtiradi.
Nazariyada va amaliyotda innovatsion menejment funksiyalarining turli xil tizimlari foydalaniladi. Biz innovatsion menejmentning ikki guruh funksiyalarini to‘g‘ri ajratmog‘imiz lozim: asosiy va ta’minlovchi menejmentning asosiy yoki predmetli funksiyasi hamma turlar uchun va innovatsiyani ishlab chiqarishning istalgan shartlarida umumiylashtirilgan. Menejmentning asosiy funksiyalari innovatsion faoliyat boshqaruv jarayonining asosiy bosqichlarini o‘zida aks ettiradi va barcha boshqaruv ierarxik darajalarining predmet soha.1a.rini ajratadi. Samarali menejment istalgan innovatsion ti- zimda quyidagi asosiy predmet funksiyalarini amalga oshirishi lozim: maqsad- larni shakllantirish, rejalashtirish, tashkil etish va boshqaruvning predmet, ijtimoiy-psixologik va jarayonli sohalari bir-birini to‘ldiradi va innovatsion menejmentning asosiy funksiyalari bir butun tizimini tashkil qiladi.