INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
100
оборотлар)
активлар
эскиришини
ҳ
исобга
оладиган
счѐтлар
(0510-0590)
синтетик
ҳ
исоб
регистрларининг
кўрсаткичлари
0400-Номоддий
активларни
ҳ
исобга
оладиган счѐтлар (0410-
0490) бўйича аналитик
ҳ
исоб регистрлари
№1
-
НМА
карточкасидаги
инвентар
белгилар
бўйича маълумотлар
1.1-чизма. Номоддий активларни аудиторлик текширувидан
ўтказиш
Ю
қ
орида баѐн
қ
илинган тартибда ўтказилган текширув натижалари
аудиторлик текшируви натижалари бўйича тузиладиган
ҳ
исоботнинг
тегишли бўлимига
қ
ўшилади.
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
101
ЎЗБЕКИСТОНДА ГИЛАМ ВА ГИЛАМ МА
Ҳ
СУЛОТЛАРИ БОЗОРИДА
РА
Қ
ОБАТ МУ
Ҳ
ИТИНИНГ ТА
Ҳ
ЛИЛИ
Мусаева Шоира Азимовна
Самар
қ
анд и
қ
тисодиѐт ва сервис институти проф.в.б.
Аннотация:
Мазкур ма
қ
олада Ўзбекистон гилам ишлаб чи
қ
ариш
корхоналарининг
фаолиятидаги
ижобий
ўзгаришларни
я
ққ
ол
кўришимиз мумкин. Ўзбекистон охирги йилларда гилам ишлаб чи
қ
ариш
со
ҳ
аси катта юту
қ
ларга эришган , гилам махсулотлари экспорти
импортдан анча ю
қ
ори бўлиб келмо
қ
да, яъни бир неча баробар кўп.
Шу билан биргаликда гилам импортининг 2019 йилда кескин ошиши
хал
қ
аро бозорда ра
қ
обатчилар кўпайишини, Ўзбекистон гилам бозори
хорижий
корхоналар
учун
қ
изи
қ
иш
объектига
айланишини
кўрсатмо
қ
да.
Калит сўзлар:
Корхона, гилам, хомашѐ, усул, пахта, жун, каноп,
денгиз, ипак, тола.
Гиламлар ишлаб чи
қ
ариш хомашѐси, ишлаб чи
қ
ариш усули,
гилам юзасидаги толалар зичлиги ва баландлиги,
ҳ
ажми
ҳ
амда дизайни
бўйича бир нечта турларга ажратилади. Ишлаб чи
қ
арилган тайѐр
ма
ҳ
сулот таннархини белгилашда энг асосий кўрсаткич унинг
хомашѐси
ҳ
исобланади. Гилам ишлаб чи
қ
аришда табиий, кимѐвий ва
аралаш турдаги хомашѐдан фойдаланилади. Асосан ўсимлик (пахта,
каноп, жут, сизал, рами, коир, денгиз ўти) ва жониворлардан (жун, ипак)
олинган табиий толалар
қ
ўлланилади. Гиламларни ишлаб чи
қ
ариш
усули иккига:
қ
ўлда ва машиналарда (автоматлашган) ажратилади.
Қ
ўлда ишланган гилам ишлаб чи
қ
ариш учун хомашѐ сифатида асосан
жун, пахта, ипак, зи
ғ
ир ва каноп иплари ишлатилади.
Ҳ
унармандлар
томонидан
қ
ўл ме
ҳ
нати билан ишлаб чи
қ
ариладиган
гилам ва
тўшамалар тукли ва туксиз кўринишда бўлади. Катта фабрикаларда
гиламлар
қ
ўл ме
ҳ
натисиз машиналарда ишлаб чи
қ
арилади.
Машиналарда тузилишига кўра тў
қ
илган ва нотў
қ
има гиламлар ишлаб
чи
қ
арилади.
Тарихан гиламлар бойлик ва уй-жой рамзи
ҳ
исобланади. Ўтган
асрларда гиламлар ўзига хос
ҳ
ашамат бўлиб,
ҳ
укмдорлар ва
аслзодалар хоналарида безак вазифасини ўтаган. Бугунги кунда
гиламлар Ватанимизнинг бой маданияти, урф-одатлари ва уй
ғ
унлигини
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
102
акс эттиради.
Ҳ
ар бир тўйда янги турмуш
қ
урганларга гилам бериш
одат тусига киради. Гилам тў
қ
иш марказларида
анъанавий равишда
Марказий Осиѐ маданияти рамзларини ўз ичига олган
қ
адимий миллий
расмларнинг эскизлари са
қ
ланиб
қ
олган. Йирик саноат гилам
фабрикалари (Хива, Тошкент, Самар
қ
анд, Бухоро, Фар
ғ
она водийси),
кичик гилам устахоналари (бу ерда
ҳ
унармандлар
қ
ўлда гилам
тў
қ
ишади), уй гилам тў
қ
иш
қ
адимий ва гўзал
ҳ
унармандчилик,
ҳ
а
қ
и
қ
ий
хал
қ
санъати мамлакатимизнинг
ҳ
ар бир бурчагида гуллаб-яшнаяпти.
Ҳ
ар бир гилам ўзига хосдир. Ранг, безак — буларнинг барчаси гилам
тарихидан
ҳ
икоя
қ
илади. Масалан, Самар
қ
андда усталар
қ
ора,
қ
изил
ва кўк ранглардан фойдаланишади. Бухорода ―фирма― гилами кўп
рангли
ҳ
ошиялар ва узун
қ
ози
қ
ли гиламлардир. Фар
ғ
она
водийсида
қ
изил ва кўк чизи
қ
лар айни
қ
са афзал. Хива гиламлари — ўсимлик
на
қ
шлари тимсоли. Ранг ва мотивларни танлаш шунчаки фар
қ
ланиб
туриши учун усталарнинг истаги.
Ҳ
ар бир гиламда маданий маъно ва
қ
адриятлар мавжуд. Шундай
қ
илиб,
қ
уѐш, туморлар ва то
ғ
эчкиси
шохлари тасвирлари унинг эгасини зарардан
ҳ
имоя
қ
илиш ва уйга
омад ва фаровонлик олиб келиш учун мўлжалланган.
Гиламчилик бадиий
ҳ
унармандлик со
ҳ
аси
сифатида турли
давлатларда ўзига хос шаклда ривожланиб келган. Гиламчилик
саноати-табиий (
ҳ
айвон жуни, ўсимлик толаси) ва сунъий толадан
(полиэстер, полипропилин) турли хилдаги гиламлар ишлаб чи
қ
арувчи
саноат тармо
ғ
и. Айнан саноат тармо
ғ
и сифатида XX асрда
шаклланди. Бу даврга келиб гилам тў
қ
ийдиган махсус артеллар пайдо
бўлди, уни
қ
ўлда тў
қ
ишдан аста-секин машинада тў
қ
ишга ўтила борди.
Гилам тў
қ
ийдиган корхоналар сонининг ортиб бориши натижасида
гилам саноати ало
ҳ
ида саноат тармо
ғ
и сифатида ажралиб чи
қ
ди.
Гилам тў
қ
иш айни
қ
са ма
ҳ
аллий саноатдаги энг ривожланган
тармо
қ
дардан бири
ҳ
исобланади. Бухоро, Ша
ҳ
рисабз, Ургут, Нурота,
Булун
ғ
ур ва бош
қ
а ша
ҳ
арлардаги корхоналарда
қ
ўлда тў
қ
илган гилам
ва палосларда ма
ҳ
аллий услуб ва бадиий усуллар са
қ
ланиб
келинмо
қ
да.
Ўзбекистонда
охирги
йилларда,
хал
қ
аро
ало
қ
аларнинг
муста
ҳ
камланиб бориши билан гилам
саноати корхоналарига чет
мамлакатлар (Англия, Полша, Туркия, Германия ва б.) йирик
фирмаларининг замонавий технологиялари ва асбоб-ускуналари
келтириб ўрнатилди, шунингдек,
қ
ўшма корхоналар ташкил этилди
