|
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
801
келиб чи
қ
ади. Улар ма
ҳ
аллий бюджетни тасди
қ
лайди ва ижро этади,
ма
ҳ
аллий соли
қ
лар ва йи
ғ
имларни жорий
қ
илади
ҳ
амда коммунал
мулкни бош
қ
аради. Ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият органлари ма
ҳ
аллий ерлардан
фойдаланиш
шартларини
ҳ
ам
белгилаб
қ
ўйиш;
ша
ҳ
ар
корхоналарини, ташкилотларини, банкларини яратиш;
қ
имматли
қ
о
ғ
озларни чи
қ
ариш; тадбиркорлик, нархлар ва тарифларни тартибга
солиш, иш билан таъминлаш, бош
қ
а ижтимоий муаммоларни
ҳ
ал
қ
илиш;
ҳ
удудни ривожлантиришни башорат
қ
илиш ва режалаштириш;
моддий ресурсларни, тўпланган тад
қ
и
қ
от ва ишлаб чи
қ
ариш
сало
ҳ
иятини, малакали кадрлар ва бош
қ
аларни тасарруф этиш каби
вазифаларни бажаради. Борди-ю
қ
арорларини бажармаган та
қ
дирда,
ма
ҳ
аллий давлат
ҳ
окимияти органлари
қ
онуний равишда тасди
қ
ланган
зарурий
воситаларидан
фойдаланиши
–
тегишли
ҳ
у
қ
у
қ
ий
жавобгарликка тортиш, бош
қ
а давлат мажбурлаш чораларини
қ
ўллаш
имкониятига эга. Бош
қ
ача
қ
илиб айтганда, ма
ҳ
аллий давлат
ҳ
окимияти
органлари, худди давлат идоралари сингари, давлат
ҳ
окимияти
характеридаги тегишли ваколатлар мажмуига эга, уларсиз бош
қ
ариш
имконсиздир. Шунингдек, соли
қ
ларни йи
ғ
иш, муста
қ
ил бюджетни
шакллантириш каби
қ
онун билан маълум давлат ваколатларига эга
бўлиши мумкин. Ма
ҳ
аллий давлат
ҳ
окимияти органлари ма
қ
оми
мамлакат Конституциясида ва давлат
ҳ
окимияти органлари томонидан
қ
абул
қ
илинган
қ
онунларда давлат томонидан белгиланади. Давлат
ҳ
окимиятидан фар
қ
ли ўларо
қ
, ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият идоралари давлат
номидан эмас, балки ма
ҳ
аллий
ҳ
амжамият номидан иш юритади.
Давлат
ҳ
окимиятининг
мазмуни
давлат
а
ҳ
амиятига
молик
масалалардан иборат бўлиб, масалан, у Ўзбекистон Республикаси
Конституциясининг бешинчи бўлимида белгилаб
қ
ўйилган. Шу билан
бирга, ма
ҳ
аллий а
ҳ
амиятга эга бўлган масалалар уларнинг
ҳ
удудини
ривожлантиришнинг ўзига хос хусусиятларини
ҳ
исобга олган
ҳ
олда
ҳ
ал
этилади. Ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият органлари а
ҳ
олига энг я
қ
ин бўлган
ҳ
окимият даражаси бўлиб, улар марказий давлат органларига
қ
араганда а
ҳ
оли билан я
қ
инро
қ
ало
қ
ада бўлади. Бу жараѐнда
ҳ
удуд
а
ҳ
олисининг бевосита иштирок этиш шакллари анча му
ҳ
им. Ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият органлари ўзларининг
қ
онун чи
қ
арувчи
ҳ
окимиятини амалга
ошириш
ҳ
у
қ
у
қ
ига эга эмас, балки унинг бажарилишини назорат этиш
ҳ
у
қ
у
қ
ига эгадир.
Муайян
ҳ
удуд учун умумий
қ
онунларни ўрнини босувчи айрим
масалалар бўйича тегишли
қ
онунлар чи
қ
ариш
ҳ
у
қ
у
қ
ининг йў
қ
лиги
ма
ҳ
аллий давлат
ҳ
окимиятини ажратиб турадиган му
ҳ
им мезондир.
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
802
Албатта,
ма
ҳ
аллий
бош
қ
арув
органлари
умумий
хул
қ
-атвор
қ
оидаларини ўз ичига олган тегишли
қ
оидаларни чи
қ
арадилар. Аммо
улар
қ
онунларга тегишли эмас. Ма
ҳ
аллий бош
қ
арув органлари ―ўз
ваколатларини ўрнатиш ваколатига‖ эга эмаслар, яъни ўз ваколатлари
доирасини муста
қ
ил равишда ани
қ
лай олмайдилар; давлатнинг ўзидан
фар
қ
ли ўларо
қ
, ма
ҳ
аллий
ҳ
амжамият суверенитетга эга эмас.
Ю
қ
орида айтилганларнинг барчасини умумлаштириб, шуни таъкидлаш
керакки, ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият бу мажбурлов воситаси асосида
ма
ҳ
аллий
бош
қ
арув
функцияларини
амалга
оширадиган
муносабатлар тизимидир. Ма
ҳ
аллий
ҳ
окимият бу нафа
қ
ат ижтимоий
ҳ
окимият, балки ма
ҳ
аллий
ҳ
амжамият номидан амалга ошириладиган
ва
қ
онунларга асосланган ма
ҳ
аллий тартибда
ҳ
аракат
қ
илувчи давлат
ҳ
окимиятидир. Ма
ҳ
аллий бош
қ
арувнинг мо
ҳ
иятини та
ҳ
лил
қ
илиш унинг
бир ва
қ
тнинг ўзида иккита тамойилни бирлаштирган деган хулосага
келишимизга имкон беради: давлат ва жамоатчилик. Шуни таъкидлаш
керакки, ма
ҳ
аллий
ҳ
окимиятнинг икки томонлама хусусиятига
қ
арамай,
ҳ
озирги пайтда мавжуд бўлган ма
ҳ
аллий давлат
ҳ
окимияти
органларининг конституциявий равишда иккита муста
қ
ил
ҳ
окимият
(вакиллик ва ижро) тузилмасига бўлиниши лозимдир.
Ҳ
озирда ма
ҳ
аллий вакиллик органлари тушунчасининг мо
ҳ
иятини
очиб берувчи ягона таъриф
ҳ
анузга
қ
адар шаклланмаган. Кўплаб
илмий-назарий манбаларда ма
ҳ
аллий вакиллик институтларининг
давлат
ҳ
окимияти органлари тизимида тутган ўрни тў
ғ
рисида фикрлар
билдириб ўтилиб, унинг мазмунига турлича ѐндашилади. Жумладан,
олим М. Масловскаянинг фикрига кўра , ма
ҳ
аллий вакиллик органи бу
ма
ҳ
аллий сайловларда сайланадиган депутатлардан иборат бўлган,
тарихий ва бош
қ
а ма
ҳ
аллий урф-одатларни инобатга олган
ҳ
олда
а
ҳ
оли манфаатларидан келиб чи
қ
иб, ма
ҳ
аллий даражадаги
масалаларни
ҳ
ал этиш бўйича ало
ҳ
ида махсус ваколатларга эга
бўлган оммавий
ҳ
окимият органидир. Унинг сайлов ор
қ
али
шаклланадиган оммавий
ҳ
окимият органи сифатидаги таърифига
қ
ўшилган
ҳ
олда шуни айтиш мумкинки, ма
ҳ
аллий вакиллик органи
давлатнинг
қ
уйи
ҳ
удудларида
қ
онунларни амалга оширилишини
назоратга олувчи
ҳ
окимиятнинг му
ҳ
им бў
ғ
инидир. Бош
қ
а бир тад
қ
и
қ
отчи
А. Барихин томонидан а
ҳ
оли манфаатларини ифода
қ
илиш
ҳ
амда
мазкур а
ҳ
оли номидан маълум бир
ҳ
удудга дахлдор
қ
арорлар
қ
абул
қ
илиш
ҳ
у
қ
у
қ
ига эга бўлган ма
ҳ
аллий ўзини ўзи бош
қ
аришнинг сайлов
йўли билан шаклланадиган органидир, дея таърифланади. Тў
ғ
ри,
ма
ҳ
аллий вакиллик органи ўз фаолиятини муста
қ
ил амалга оширади,
Do'stlaringiz bilan baham: |
