Инновация: фан, таълим, технология

10 sotix maydon uchun pomidor o’simligini payvandlash usulida yetishtirishning 
iqtisodiy samaradorligi. 
1-ustun 
2-ustun 
O’tkaziladigan tadbirlar 
Oddiy 
Payvandla
ngan 
1 
Ko’chatlar sarfi, dona 
3500 
3500 
2 
Ko’chat narxi, so’m 
1500 
2200 
3 
Ko’chatning umumiy baxosi, 
5250000 
7700000 

---

39 
so’m 
4 
Yerni ekishga tayyorlash, so’m 
150000 
150000 
5 
Organik o’g’itlash, so’m 
1200000 
1200000 
6 
Tashqi ta’sirdan himoyalash 
uchun polietilen plyonkasi, so’m 
3000000 
3000000 
7 
Isitish uchun tabiiy gaz, so’m 
13500000 
13500000 
8 
Zaxarli kimyoviy vositalar, 
so’m 
150000 
150000 
9 
Mineral o’g’itlar, so’m 
200000 
200000 
1
0 
Changlovchi stimulyator, so’m 
50000 
60000 
1
1 
Jami xarajat, so’m 
23500000 
25960000 
1
2 
Ustama xarajat (25%), so’m 
5875000 
6490000 
1
3 
Umumiy xarajat, so’m 
29375000 
32450000 
1
4 
Hosil , kg 
17500 
22750 
1
5 
Umumiy daromad, so’m 
87500000 
11375000
0 
1
6 
Sof foyda, so’m 
58125000 
81300000 
1
7 
Rentabelligi, % 
198 
250.5 
Barcha variantlar uchun pomidorning bir xil ko’chatidan ekilgan. Ko’chat sarfi 10 sotix 
maydon uchun o’rtacha 3500 dona sarflanib, ko’chat narxi odatdagi payvandlanmagan usulda 
o’rtacha 1500 so’mdan jami 5250000 so’mni tashkil etdi. Payvandlangan ko’chatlar narxi esa 
2200 so’mdan (ikkita ko’chat olish talab etiladi bunda yovvoyi ko’chatning narxi 700 so’mni 
tashkil qildi) 7700 000 so’mni tashkil etdi.
Ko’chatni ekish uchun dastlabki chora-tadbirlar- yerni yumshatish (150000 so’m), tashqi 
ta’sirlardan himoyalash uchun polietilen plyonkalari (3000000), organik o’g’itlash 
(1200000so’m) ishlari olib borildi.
Ko’chatni ekib bo’lingandan so’ng issiqxonani isitish uchun tabiiy gazdan 13500000 so’m, 
zaxarli kimyoviy vositalar uchun (pestetsid, gerbetsid, insektidsid va boshqa) 150000 so’m, 
mineral o’g’itlash uchun 150000 so’m, o’simlik gullarini changlash uchun changlovchi 
stimulyatorga 50000 so’m sarflandi. 
Bevosita jami xarajatlar payvandlanmagan variantda 23500000 so’mni va payvandlangan 
variantda esa 25960000 so’mni tashkil etdi.
Ustama xarajatlarga ya’ni, hisobga olinmagan mayda xarajatlar jami xarajatlarning 25%
miqdorida hisoblandi va umumiy xarajatlar summasi aniqlandi. Bunda umumiy xarajatlar 
payvandlanmagan variantda 29375000 so’mni va payvandlangan variantda esa 32450000 so’mni 
tashkil etdi.
Hosil miqdori payvandlanmagan o’simliklarda har bir tupi uchun o’rtacha 5 kg dan 
hisoblandi va umumiy miqdorda 17500 kg ni tashkil qildi, payvandlangan o’simliklar esa turli 
xil ta’sirlarga chidamliligi va hosil berish vaqtining uzoq davom etishi sababli uning hosildorligi 
o’rta hisobda 30% ga ortganligi kuzatildi va umumiy hosil miqdori 22750 kg ni tashkil etdi.
Yetishtirilgan hosilning baxosini aniqlashda pomidorning 2018-yil mart oyining ikkinchi 
10 kunligidan to may oyidagi o’rtacha narxidan (dastlab 18000 so’mdan chiqib 1000 so’mgacha 
bo’lgan oraliqning o’rtachasi) kelib chiqib 1 kg pomidorning narxi- 5000 so’m deb belgilandi.

---

40 
Pomidorni oddiy usulda yetishtrilganda 58125000 so’mlik sof foyda olindi hamda 
rentabellik darajasi 198% ni tashkil qilgan. Payvandlangan usulda yetishtirilganda esa 81300000 
so’mlik sof foyda olingan hamda rentabellik darajasi 250.5% ni tashkil qildi.
Shunday qilib bu o’simlik erta hosil berishi, mevalarining yaxshi saqlanishi va tashilishi, 
eng keng tarqalgan kasalliklarga chidamliligi, ajoyib ta’mi, ham ochiq va yopiq joylarda 
yetishtirish mumkinligi hamda foydalanishning universalligi bilan ajralib turadi. Bu o’simlikni 
yaxshi parvarishlab yuqori hosil yetishtirilmoqda. Shuning uchun davlatimiz raxbari Sh. 
Mirziyoyev ham bu soxani rivojlantirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Xususan, 2019-yil 2-
fevralda Xovos tumanidagi “Gran ruta de la seda” korxonasining gidroponika usulidagi 
issiqxonasini ko’zdan kechirib bunday issiqxonalarni kengaytirish, maxsulot yetishtirish uchun 
zarur materiallarni ishlab chiqarishni mahalliylashtirish bo’yicha bergan topshiriqlari 
fikrimizning yorqin dalilidir. Bundan tashqari kichik tadbirkorlikni yanada rivojlantirish 
maqsadida imtiyozli kreditlar ajratilayotganligi hamda issiqxonalarda o’simlik yetishtirmoqchi 
bo’lgan dehqonlarga juda katta imtiyozlar yaratib berilayotganligi jumladan, issiqxonalarni 
davlat tomonidan qurib ko’chatlarni yetkazib berilayotganligi va tashqi ta’sirdan himoyalovchi 
plyonkalar bilan ta’minlanayotganligi ham alohida e’tiborga loyiqdir [5.3],[5.4]. 
Xulosa o’rnida shuni ta’kidlash joizki, mamlakatimiz miqyosida bo’sh turgan har qarich 
yeridan berilgan imtiyozlar asosida foydalanish yer egalarining muhim burchi hisoblanadi.
ADABIYOT
1. Pratov.U, Jumayev.Q Yuksak o’simliklar sistematikasi Tosh 2003 ; 
2. Ostanaqulov.T.E Sabzavot ekinlari biologiyasi va o’stirish texnologiyasi. T. 1997. 
3. O’zekiston respulikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligining sabzavotchilikka oid
statistik ma’lumotlari ; 
4. O’zbekiston Biologiya jurnali 2014-yil ; 
5. Internet ma’lumotlari: 
5.1 
https://www.stat.uz
 
5.2 
https://mirishkor.uz
 
5.3 
https://yellowbreadshorts.com
 
5.4 
https://daryo.uz
  
5.5 
www.prezidentqarorlari.uz