«informatika va axborot texnologiyalari»

3. Dasturiy ta‘minot tasnifi 
Kompyuterda ishlatiladigan barcha dasturlarni, ya‘ni dasturiy ta‘minotni shartli ravishda 
uchta toifaga
ajratish mumkin:
1.
 
Kompyuter resurslarini (xotira, kiritish-chiqarish qurilmalari kabi) boshqarish, saqlanayotgan 
axborotlardan nusxa olish, kompyuter qurilmalari ishini nazorat qilish, foydalanuvchiga turli 
xil uzilishlar haqida ogohlantirishlar berish kabi turli funksiyalarni bajaruvchi
tizimli 
dasturlar;
2.
 
Yangi ma‘lumotlar, hujjatlar, dasturlar yaratish, shuningdek, ma‘lumotlar bazalarini 
boshqarish imkonini beruvchi 
uskunaviy dasturlar; 
3.
 
Bevosita foydalanuvchi uchun zarur bo‘lgan amaliy masalalarni yechishni ta‘minlovchi
 
amaliy dasturlar.
Hisoblash texnikasining shiddat bilan rivojlanishi va uning qo‘llanilish sohasining 
kengayishi dasturiy ta‘minot evolyutsiyasi jarayonini keskin tezlashtirdi. Bu holat dasturiy 
ta‘minotni tasniflashda, albatta, inobatga olinishi kerak.
Agar avvallari dasturiy ta‘minotning asosiy toifalari – operatsion tizimlar, translyatorlar, 
amaliy dasturlar paketi sanoqli darajada bo‘lgan bo‘lsa, endilikda vaziyat tamomila boshqacha 
tus olgan.
Kiritish-chiqarishning bazaviy tizimi 
Quyi pog`onada kiritish-chiqarish amallarini bajarilishini ta‘minlovchi bazaviy tizim 
(
BIOS
). Ularning kodlari kompyuter mikrosxemasida qat‘iy ravishda yozib quyilgan bo‘lib, ular 
domiy ravishda saqlanadilar. Kompyuterga kuchlanish berilgach, ushbu dasturlar kompyuter 

---

37 
qurilmalarini tekshirib oladilar va klaviatura hamda monitor qurilmalari ishini muvofiqlashtirib 
turadilar. Klaviaturada qaysi klavisha bosilsa, unga mos belgi monitor ekranida tasvirlanishi 
ta‘minlanadi. Foydalanuvchi ushbu dasturlar bilan o‘zaro munosabatda bo‘lishi deyarli 
cheklangan. Faqat kompyuter ishining dastlabki soniyalarida foydalanuvchi ularni kuzatishi 
mumkin.