«informatika va axborot texnologiyalari»

M.R. Shura-Bura
va boshqalar 
«dasturlovchi 

---

140 
dasturlar»
, ya‘ni translyatorga o‘xshash dastur yaratdilar. 
V.V. Marto‘nyuk
esa dasturlarni 
yaratish va otladka qilishni tezlashtirish maqsadida 
belgili kodlar sistemasini yaratdi.
1955-1959 gg.
dasturlash nazariyasi (
A.A. Lyapunov
, 
Yu.I. Yanov
, 
A.A. Markov
, 
L.A. 
Kalujin
) va sonli metodlarga (
V.M. Glushkov
, 
A.A. Samarskiy
, 
A.N. Тixonov
) asos solindi. 
Fikrlash mexanizmi sxemasini va genetika jarayonlari modellashtirish, kasalliklar 
diagnostikasining algoritmlari ishlab chiqildi (
A.A. Lyapunov
, 
B.V. Gnedenko
, 
N.M. Amosov
, 
A.G. Ivaxnenko
, 
V.A. Kovalevskiy
i dr.).
1957 g.
Djon Bekus
 Fortran
tilining asoschisi.
1959 g.
Uzoq yillar mobaynida dasturlashtirish sohasida o‘ziga xos standartga aylangan 
Algol
tili 
yaratildi. 
1965 g. Djon Kemeni
va 
Тomas Kurslar
(Dortmund kolledji, AKSh) tomonidan 
Beysik
dasturlash tili yaratildi. 
1970 g.
Shveysar olimi 
Niklaus Virt
Paskal
dasturlash tilini ixtiro qiladi.
1971 g.
Fransuz olimi 
Alan Kolmari
mantiqiy dasturlash tili 
Prolog 
(PROgramming in 
LOGic)ni yaratdi. 
1972 g. 
Bell Laboratories xodimi 
Dennis Ritchi
Si
dasturlash tilini yaratadi.
1973 g. Ken Тompson
va 
Dennis Ritchi
UNIX
operatsion sistemasini yaratdilar.
1975 g.
Yosh dasturchi 
Pol Allen
i Garvard universiteti talabasi 
Bill Geytslar
Altair kompyuteri 
uchun Beysik tilini ixtiro qildilar. Keyinchalik esa ular jahonda dasturlar ishlab chiqarish 
bo‘yicha eng yirik 
Maykrosoft
(
Microsoft
) firmasini tuzadilar.
1979 g.
SoftWare Arts
firmasi 
VisiCalc
(Visible Calculator) personal kompyuterlar uchun 
dasturlar paketini yaratdi. 
Darhaqiqat dasturlash tillari yaratilishi bo‘yicha uch guruhdan tashkil topgan: 
 
 
 
 
2. Dasturlash tili darajalari 
Bugungi kunda yuzlab dasturlash tillaridan foydalaniladi. Har bir dasturlash tili ma‘lum bir 
soha yoki yo‘nalishga oid masalalarni xal qilish uchun mo‘ljallangan. 
Bizga ma‘lumki, har qanday algoritm – ko‘rsatmalar ketma-ketligi, va bu ko‘rsatmalar 
bajarilgandan so‘ng ma‘lum bir natijaga erishiladi. 
Dasturlash tili darajasi buyruq va 
ko‘rsatmalar … (detalizatsiya) bilan belgilanadi - qanchalik (detalizatsiya) kamroq va 
soddaroq bo‘lsa, shunchalik tilning darajasi yuqoriroq bo‘ladi.
Quyi darajadagi dasturlash tillari
kompyuter qurilmalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, 
buyruqlar ularning kodlari yordamida yoziladi. Bu kabi buyruqlardan tashkil topgan dasturlar 
katta hajmli bo‘lib, ularni tahrirlash ancha mushkul ish edi. Dastlabki kompyuterlar (Eniak, 
MESM va boshqalar) ana shu tilda ishlar edi. 
O‘rta darajadagi dasturlash tillari
buyruqlarida faqat raqamlar emas, balki ba‘zi inson 
nutqiga yaqin so‘zlar ishlatila boshlandi va ular ko‘pincha 
assembler 
tillari deb ham yuritiladi. 
Mazkur tilning ijobiy xususiyati shundaki, ular yordamida tuzilgan dastur boshqa tillarda 
tuzilganidan 10-15 marta tezroq ishlaydi. Unda boshqa darajadagi tillarda bo‘lmagan amallar 
mavjud. Bunday tillarga