Informatika va axborot texnologiyalari faniga kirish

Komp'yuter programmalarining foydalanuvchi interfeysi. 

Foydalanuvchi nuqtai-nazaridan kop'yuter dasturlari kurinishi quyidagicha: 

* paketlarni qayta ishlash dasturlar (dasturiy paketlar) 

* dialog dasturlar 

Paketlarni  qayta  ishlash  dasturlariga  birinchidan  boshlangich  ma'lumot  kerak 

bo’ladi, undan keyin foydalanuvchi ishtirokisiz qayta ishlash boshlanadi. 

Dialog  dasturlar  teskarisi,  hech  qanday  boshlangich  ma'lumotlarsiz  ishga 

tushiriladi.  Dasturning  ishlashi  davomida  foydalanuvchi  dialoglar  yordamida 

boshlangich  ma'lumotlarni  kiritadi.  Undan  tashkari,  foydalanuvchi  dasturga  kirishni 

dinamik  boshqarishi  mumkin.  (Qayta  ishlash  jarayonida).  Natija  xam  ketma-ket 

ravishda  qadamma-qadam  qayta  ishlanadi.  Foydalanuvchi  dasturga  kiritgan  ta'sirlari 

natijasi darxol ko’rishi mumkin. 

Kompyuterdagi dasturiy va apparat ta’minoti chambarchas aloqada, ya’ni o‘zaro 

hamkorlikda  ishlaydi.  Biz  bu  ikki  toifani  alohida  ko‘rib  chiqayotganimizdan  qat’iy 

nazar,  ular  orasida  dialektik  aloqa  mavjudligini  va  ularning    har  birini  ko‘rib  chiqish 

kam deganda shartli ekanligini unutmaslik kerak.  

Hisoblash  tizimining  dasturiy  ta’minoti  tarkibi  dasturiy  konfiguratsiya  deb 

ataladi. Dasturlar orasida, xuddi tabiiy qismlar va bloklar o‘rtasida bo‘lganidek, o‘zaro 

aloqa  mavjud.  Ko‘pgina  dasturlar  nisbatan  ancha  pastroq  darajadagi  dasturlarga 

tayanib  ishlaydi,  ya'ni  bu  o‘rinda  biz  dasturlararo  interfeys  haqida  gapirishimiz 

mumkin. Bunday interfeysning mavjud bo‘lish imkoniyati ham texnik shart-sharoitlar 

va o‘zaro hamkorlik harakatlari mavjud, amaliyotda esa, u o‘zaro aloqada bo‘lgan bir 

necha pog‘onali ta’minotning taqsimlanishi bilan ta’minlanadi. Keyingi har bir daraja 

o‘zidan  oldingi  darajani  dasturiy  ta’minotiga  tayanadi.  Bunday  bo‘laklab    hisoblash 

texnikasi bilan ishlashning dastur o‘rnatishidan boshlab to amalda foydalanish va unga 

texnik xizmat ko‘rsatishgacha bo‘lgan hamma bosqichlar uchun qulaydir. Shunga ham 

ahamiyat  berish  kerakki, yuqorida  yotuvchi har  bir daraja butun  tizimning  funksional 

ishlash  qobiliyatini  oshiradi.  Masalan,  bazaviy  darajada  dasturiy  ta’minotli  hisoblash 

tizimi ko‘plab ishlar (funksiyalar)ni bajarish imkonini bermaydi, ammo tizimli dasturiy 

ta’minotni o‘rnatish imkoniyatini yaratadi. 

Bazaviy daraja. Tayanch (dazaviy) dasturiy ta’minot dasturiy ta’minotning eng 

quyi  darajasidir. U bazaviy  apparat  vositalari  bilan  o‘zaro  hamkorlikda ishlash uchun 

javob beradi. Odatda, bazaviy dasturiy vositalar, tayanch unsurlar tarkibiga kiradilar va 

---

doimiy eslab qoluvchi uskunalar deb nomlanuvchi maxsus mikrosxemalarda saqlanadi. 

Dasturlar  va  ma’lumotlar  DEQU  (doimiy  eslab  qoluvchi  uskunalar)ning 

mikrosxemalariga  ishlab  chiqarish  bosqichida  yozib  qo‘yiladi  va  hisoblash 

texnikasidan foydalanish jarayonida o‘zgartirilishi mumkin emas. Foydalanish paytida 

bazaviy  dasturiy  vositalarni  o‘zgartirish  texnik  jihatdan  maqsadga  muvofiq  bo‘lgan 

hollarda  DEQU  mikrosxemalari  o‘rniga  qayta  dasturlangan  doimiy  eslab  qoluvchi 

uskunalar qo‘llaniladi. Bunday hollarda DEQU ning mazmunini o‘zgartirish ishlarini 

bevosita  hisoblash  tizimining  tarkibida  bo‘lganidek  (flesh-texnologiya),  undan 

tashqarida  ham  programmatorlar  deb  ataluvchi  maxsus  uskunalarda  ham  bajarish 

mumkin.