Informatika 2017 qqalpoq indd

Viruslar  klassifikaciyası

Viruslardı  shártli  ráwishte  tómendegi  toparlarǵa  bóliw  múmkin:

— fayl  virusları  [COM,  EXE  hám  DLL  dı  zıyanlaydı];

— Boot-viruslar 

[disketlerdi 

baslanǵısh 

júklewshi 

sektorları 

(yaki  MBR—Master  Boot  Record)  qattı  disktiń  júklewshi  tarawın 

zıyanlaydı];

— makroviruslar;

— tarmaq  virusları.                  

Fayl  virusları  kompyuterlerde  eń  kóp  tarqalǵan  virusları  bolıp 

esaplanadı.  Olar  barlıq  viruslardıń  shama  menen  80%  in  quraydı.  Bul 

kategoriyadaǵı  kompyuter  virusları  júdá  shıdamlı  bolıp,  óz  waqtında 

tiyisli  sharası  kórilmese,  haqıyqıy  epidemiyaǵa  aylanadı.  Mısalı,  RCE-

1813  yaki  Ierusalem  (Quddus),  Black  Friday  (Qara  Juma). 

Boot-viruslar  ózin  disktiń  operacion  sistemasın  júklewshi 

0-trakke  jazıp  aladı.  Bunday  viruslar  paydalanıwshı  ele  antivirus 

baǵdarlamasın  iske  túsirmesten  aldın,  operacion  sistema  (OS) 

júklengende-aq  aktivlesedi  hám  tarqaladı.  Boot-virusları  fayl 

viruslarınan 

túpten 

parıqlanadı. 

Boot-viruslardıń 

sanı 

fayl 

viruslarına  qaraǵanda  biraz  kem  hám  de  olar  áste  tarqaladı  hám 

fayl  sistemasına,  hám  júklew  (Boot)  sektorına  zıyan  jetkeriwshi 

viruslar  da  bar  ekenligi  tábiyiy.

Makroviruslar — maǵlıwmatlardı  qayta  islewshi  hár  qıylı  sistema-

larǵa  (tekst  redaktorları,  elektron  kesteler)  ornatılǵan  makrotil 

imkaniyatlarınan  paydalanadı.  Olar,  ásirese,  Microsoft  Word  hám 

Excel  baǵdarlamalarında  keń  tarqalǵan.  Bunday  viruslar  zıyanlaǵan 

fayllar  iske  túskende  aktivlesedi  hám  sol  túrdegi  fayllar  iske  túskende 

olardı  da  zıyanlaydı.  Olar  tek  óz  aldına  kompyuterlerdi  emes,  bálkim 

usı  baǵdarlamalar  ornatılǵan  tarmaqtaǵı  kompyuterlerdi  de  zıyanlaydı.

Tarmaqqa  zıyan  keltiriwshi  viruslar  replikatorlar  dep  atalıp, 

tarmaqtaǵı  barlıq  yaki  bazı  abonentlerdi  de  zıyanlaydı.  Tarmaq 

virusları  ózin  keń  tarqatıw  ushın  tarmaq  protokolları  yamasa 

kompyuter  tarmaǵı  hám  elektron  pochta  buyrıqlarınan  paydalanadı. 

Búgingi  kúnde  keń  tarqalǵan  usı  túrdegi  viruslar — troyanlar  hám 

pochta  virusları  (cherv).  Bunday  viruslar  maǵlıwmatlardı  urlawǵa  keń 

imkaniyat  jaratadı.  Olardan  eń  «belgilisi»  Morrisa  bolıp,  ol  1988-jılı 

Internet  tarmaǵındaǵı  30000  kompyuterden  6000  na  zıyan  keltirgen.

II bap. Internette islew tiykarları

16-sabaq.  Informaciyalardı  qor®aw  hám  antiviruslar  haqqında

---

77

16-sabaq.  Informaciyalardı  qor®aw  hám  antiviruslar  haqqında