Informatika 2017 qqalpoq indd

Informaciya  menen  islesiwde  ádep-ikramlılıq  hám

huqıqıy  normalar

Latın  tilindegi  media  (medium)  sózi  ózbek  tilinde  qural,  dáldalshı, 

ortalıq  mánislerin  berse  de  házirgi  kúnde  bul  sóz  inglis  tilindegi 

mazmunına  sáykes  radio,  televideniye,  mobil  telefon  hám  Internet 

quralların  óz  ishine  alıwshı  «ǵalaba  xabar  quralları»  sıyaqlı  túsinil-

mekte.  Usı  qurallar  arqalı  hár  qıylı  mazmunda  júdá  úlken  kólemdegi 

informaciyalar  berilip  atırǵanı  belgili.  Bul  informaciyalardan  qaysı 

biri  paydalı,  qaysı  biri  paydalı  emesligin  ajıratıp  alıw  ańsat  emes. 

Ásirese,  Internet  sistemasında  jaslardıń  dúnyaǵa  kózqaraslarına, 

ideyalıq  tárbiyasına  júdá  keri  tásir  kórsetiwshi,  ádep-ikramlılıq  hám 

huqıqıy  normalardıń  buzılıwına  sebep  bolatuǵın  maǵlıwmatlar  kóp. 

Bunday  maǵlıwmatlar  qatarına  tómendegilerdi  kirgiziw  múmkin: 

•  jat,  buzǵınshı  ideyalar  (diniy  ekstremizm,  milletshilik,  rasa 

ayırıwshılıq,  sadizm);

•  shet  ellerdiń  jasaw  tárizine  sáykes,  lekin  milliy  ideologiya  hám 

mádeniyatımızǵa  qarsı  ideyalar,  kózqaraslar  (kiyiniw,  shegiw,  pirsing, 

tatuirovkalar  hám  taǵı  basqa);

•  tekserilmegen  yaki  jalǵan  maǵlıwmatlar;

•  ádepsizlik  waqıyalardı  óz  ishine  alǵan  informaciya  (súwret, 

video,  gúrriń)ler.

II bap. Internette islew tiykarları

16-sabaq.  Informaciyalardı  qor®aw  hám  antiviruslar  haqqında

---

75

16-sabaq.  Informaciyalardı  qor®aw  hám  antiviruslar  haqqında

Sol  sebepli,  Internet  tarmaǵında  islegende  ádep-ikramlılıq  hám 

huqıqıy  normalarǵa  ámel  etilgen  halda  maǵlıwmat  jiberiw,  alınıp 

atırǵan  maǵlıwmatlardı  milliy  ideologiyamız,  mádeniyatımız,  qádiri-

yatlarımız,  muqaddes  úrp-ádetlerimizge  qarsı,  nızamlarımızǵa  qay-

shı  kelmeytuǵınlıǵın  anıqlay  alıw  sawatlılıqqa  iye  bolıw  áhmiyetli 

bolıp  tabıladı.  Bunday  sawatlılıq  media-sawatlılıq  dep  ataladı.

Joqarıda  aytıp  ótilgen  qáwiplerden  eskertiw  maqsetinde  Ózbekistan 

Respublikasınıń  Birinshi  Prezidenti  Islam  Karimov  «...eger  de  kimde-

kim  biziń  ǵárezsiz  rawajlanıw  jolımızdı,  arzıw  maqsetlerimizge  erisiw 

jolın,  jańa  jámiyet  qurıw  jolın  tospaqshı  bolsa,  dáslep  ele  súyegi  qat-

paǵan,  ǵárezsiz  kózqarası  qáliplesip  úlgermegen  jaslarımızdıń  qálbi 

hám  sanasınıń  mortlıǵınan  paydalanıp,  olardıń  ruwxıylıǵın  buzıp, 

biziń  ázeliy  tábiyatımızdı  muqaddes  ádetlerimizge  pútkilley  qarama-

qarsı  bolǵan  ideyalar  menen  shalǵıtıp,  óziniń  ǵárezli  hám  jirkenishli 

niyetlerin  ámelge  asırıw  jolında  qural  etip  alıwǵa  urınadı» — dep 

kórsetken.