Infokommunikasiya tizimlari elektr ta'minoti” fanidan amaliy ishi bajardi: Rahimboyev Mirjalol tuit – 2021

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

“Infokommunikasiya tizimlari elektr ta'minoti” fanidan

AMALIY ISHI


Bajardi: Rahimboyev Mirjalol

TUIT – 2021
№7 амалий машғулот
Транзисторли компенсацион стабилизаторни ҳимоялаш

қурилмасини ҳисоблаш

1. 
   Назарий маълумот
   

Транзисторли стабилизаторларда кўпинча уч турдаги чиқиш кучланишини ортишидан, чиқиш кучланишини камайишидан ва ток бўйича ортиқча юкланишдан ёки юкламада қисқа туташувдан ҳимоя қўлланилади.

Чиқиш кучланишини ортишидан ва камайишидан ҳимоя стабилизатор таркибига таққослаш схемаси ва ижрочи элемент киритиш орқали амалга оширилади. Таққослаш схемаси компенсацион кучланиш стабилизаторларидаги каби бажарилади. Ижрочи элемент сифатида реле ёки ярим ўтказгичли асбоб (транзистор, тиристор) қўлланилади. Чиқиш кучланишини ортишидан ҳимоя схемалари 7.1 ва 7.2расмларда келтирилган.

7.1расмдаги схемада стабилизаторнинг RP резистор орқали номинал қийматга ўрнатилган чиқиш кучланишини U_Ю.max ортиши билан VT1 транзистор очилади ва SA реле ишлаб кетиб 1-2 контактлари билан стабилизатор киришидаги U_КИР таъминот кучланишини узади ва 3-4 контактлари билан VT1 транзисторнинг коллекторини шунтлайди. Схеманинг камчилиги реленинг ишлаб кетиш вақти (одатда, бир неча миллисекунд) билан аниқланадиган инерционлиги ҳисобланади.

7.2расмдаги схемада стабилизаторнинг чиқиш кучланишини ортишидан ҳимоя стабилизатор киришини VS1 тиристор билан шунтлаш ҳисобига амалга оширилади. Лекин бунда сақлагич сими куяди ёки тиристор тешилади, ёки агар ток манбаи бўйича ички ҳимоя схемаси мавжуд бўлса, у U_КИР таъминот кучланишини узади.

Стабилизаторнинг кириш кучланишини пасайишидан ҳимоялаш схемаси стабилизаторнинг чиқиш кучланишини ортишидан ҳимоялаш схемасига ўхшаш бўлиб, таққослаш схемасида фарқ қилади. Бунда таққослаш схемаси қўшимча иккита кучайтириш каскадига эга бўлади ёки дифференциал кучайтиргич кўринишида бажарилади. 7.3расмдаги схемада стабилизаторнинг ишлаётганда VT2 ва VT3 транзисторлар очиқ, VT1 транзистор эса ёпиқ бўлади. Чиқиш кучланиши ҳимоянинг ишлаб кетиш U_Ю.min бўсағасигача камайганида VT2 ва VT3 транзисторлар ёпилади, VT1 транзистор очилади ва SA реле уланиб стабилизатор киришидаги кучланишни узади.

2.