Industrial iqtisodiyot

5.4. Ishlab chiqarish rejasini to’zib chiqish va tasdiqlashni tashkil etish 
Namunali metodikaga ko’ra sanoat tarmog’ining joriy va istiqbolli rejasi 
quyidagi qismlardan iborat: 
mahsulot ishlab chiqarish 
uni sotish. 
Biznes-reja zamonaviy ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishning 
muhim vositasidir. SHu sababli uning mohiyatini, ahamiyatini, mazmunini chuqur 
anglash zarur. Bu masala haqida gap borganda eng avvalo, biznes-reja nima uchun 
kerak? – degan savol tug’iladi. Bunday reja eng avvalo, bankir hamda investorlarga 
zarur. CHunki korxona (firma) o’z loyihasini amalga oshirish uchun ulardan pul 
mablag’lari so’raydi. 
Ikkinchidan, biznes-reja korxona (firma) xodimlari uchun kerak. Ular 
o’zlarining maqsad, vazifalarini, istiqbolni bilishlari zarur.
Uchinchidan, eng asosiysi ishbilarmon, tadbirkor, korxona (firma) rahbari o’z 
g’oyalarini, ularning to’g’ri va realligini bilishi kerak. 
Biznes-rejada quyidagi narsalar yoritiladigan bo’limlar bo’ladi: 
biznesning maqsadi va asosiy g’oyasi; 
korxona (firma) ishlab chiqaradigan mahsulot (xizmat)ning o’ziga xos 
xususiyati va ular bilan bozor ehtiyojini qondirish; 
ayrim bozor segmentlarida firmaning hulq-atvori, strategiyasini 
belgilash; 
tashkiliy qoida hamda ishlab chiqarish tarkibiy to’zilishini belgilash 
(aniqlash); 
ishning 
moliyaviy 
loyihasini 
shakllantirish 
(shu 
jumladan, 
moliyalashtirish strategiyasi va investitsiyalash bo’yicha takliflar); 
firmaning rivojlanish istiqbollari bo’limlari. 
Biznes-rejani to’zib chiqish jarayonida quyidagilarga erishamiz: 
o’zimiz boshlayotgan ishni puxta bilishga erishamiz; 
xarajatlarni bilamiz, korxonani yaxshi boshqarishga erishamiz; 
o’z g’oyamizni boshqariluvchiga tez yetkazamiz va moliyaviy 
faoliyatimizni reja asosida olib borishga erishamiz. 
Biznes-reja juda ko’p bo’limlardan iborat:

---

Rezyume (xulosa). 
Korxona (firma) haqidagi ma’lumotlar. 
Tovar (mahsulot yoki xizmat) turlari. 
Sotuv bozori. 
Marketing strategiyasi. 
Ishlab chiqarish dasturi. 
Ishlab chiqarishni tashkil etish. 
Korxonaning tashkiliy-reja shakli. 
Moliyaviy reja. 
Loyihaning rentabelligi (foydaliligi, samaradorligi, 
natijaliligi). 
Agar rejalashtirish jarayonini boshdan oyoq ko’rib chiqilsa, unda ayrim 
bosqichlarni ajratish mumkin. Ularga quyidagilar kiradi: 
maqsadlarni ifodalash, ya’ni ishlab chiqish; 
muammolarni qo’yish; 
muqobil variantlarni izlash va tanlash; 
taxmin qilish; 
baholash va qarorlar qabul qilish. 
Sanoatni rejalashtirishdan ko’zlangan oliy maqsad sanoat ishlab chiqarishining 
faoliyati asosida avvaldan fikran o’ylangan bo’lg’usi natijani aniqlash va bu natijaga 
erishish uchun tegishli chora-tadbirlarni belgilashdan iborat bo’ladi. SHu sababli 
rejalashtirish jarayonining birinchi bosqichi maqsadlarni ifodalashdan iborat 
bo’ladi. 
Ushbu nazariyadan kelib chiqib, sanoat ishlab chiqarishini rejalashtirishning asosiy 
vazifalarini quyidagicha izohlash mumkin: 
maqsadni qo’yish; 
sanoat ishlab chiqarishining xilma-xil faoliyatini, ayniqsa iqtisodiyot va 
aholi uchun zarur bo’lgan yuqori sifatli, raqobatbardosh mahsulotlar 
tayyorlashning ijtimoy-iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini asoslab 
berish; 
zaruriy moddiy-texnik bazani shakllantirish; 
moliyalash manbalarini aniqlash va ijobiy pirovard natijaga erishish.
Maqsadlarni rejalashtirish uslublari –
Rejalarni ishlab chiqishni tashkil etishda dastlab quyidagilar aniqlanadi: 
Rejalashtirish ob’ekti - korxona, korxona bo’linmalari yoki uning 
alohida faoliyat yo’nalishlari, umumiy maqsadlarni, salohiyatni, dastur va 
harakatlarni aniqlash.
Reja to’zuvchilarni - firmaning javobgar xodimlari, ixtisoslashgan 
funktsional xizmatlar, tashqi maslahatchilar 
Rejalashtirish vositalari kalьkulyatorlar, komyuter texnikasi va uning 
dasturli ta’minoti.